tag:blogger.com,1999:blog-9799174098923706052024-03-14T08:05:42.876-07:00مقبولیہ ڈاٹ کاماسلامی معلومات اردو, اسلام سوال و جواب, دینی معلومات پر مشتمل سوال وجواب, اسلامي معلومات اردو,
واقعات کی کتاب, حکایات و واقعات اور کہانیاں,واقعات کی تاریخ کی لکیر, مشہور واقعات کی حقیقت,islamic website in urdu pakistan,
islamic books website urdu,
islamic name website in urdu,
islamic knowledge website in urdu,
islamic urdu bayan website,
best islamic website in urdu,
deen islam urdu website.com,
kisah hikayat islami, hikayat aceh islami
islamic qissa in hindi
islamic qissay in urdu
WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.comBlogger5227125tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-38363502152571780872021-02-15T03:33:00.004-08:002021-02-15T03:36:07.895-08:00 نقشہ برائے خاصیات ابواب Naqsha baraye Khasiyat Abwab<h2 dir="rtl" style="text-align: right;"> نقشہ برائے خاصیات ابواب</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">خاصیات <span style="white-space: pre;"> </span>ابواب</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب، نصر، فتح ، سمع، کرم، إفعا ل، تفعیل، مفاعلہ، تفعل، تفاعل، استفعال، فعللۃ ۔ <span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">موافقت<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب، نصر، فتح، سمع، کرم، إفعا ل، تفعیل، مفاعلہ، تفعل، تفاعل، افتعال، </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> استفعال، انفعال، افعلال، افعیلال، افعیعال، فعللۃ، تفعلل، افعلال، افعنلال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اتخاذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب،نصر،فتح ،سمع ،ا فعا ل ،تفعیل، مفاعلہ، تفعل، افتعال،استفعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تدریج<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب،نصر،فتح، سمع، افعال ،تفعیل، تفعل، افتعال، فعللۃ، تفعلل۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">کثرت مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب،نصر، فتح،سمع،کرم، افعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اطعام مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب، نصر، فتح، تفعیل ،فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">الباس مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب ،نصر، فتح، تفعیل، فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">قطع مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب، نصر، فتح، افعال، تفعیل، فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اعطائے مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب، نصر، فتح، افعال، تفعیل، فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سلب مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب،نصر ،فتح ،افعال ،تفعیل ،تفعل ،افتعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ضرب مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب،نصر،فتح ،افعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">بلوغ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب،نصر،کرم ،افعال ،تفعیل، مفاعلۃ، انفعال، افعیعال، تفعلل۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تطلیہ<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب ،نصر ،سمع ،افعال ،تفعل ،افتعال،فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مطاوعت<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب ،نصر ،سمع ،افعال ،تفعل ،تفاعل، افتعال، انفعال،استفعال ،افعیعال ،فعللۃ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ،تفعلل ،افعلال،افعنلال </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تأذی<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب ،سمع۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">قصر<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب ،تفعیل ،استفعال ،فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تخلیط<span style="white-space: pre;"> </span>ضرب ،تفعیل ،فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صیرورت<span style="white-space: pre;"> </span>نصر،فتح،کرم، افعال، تفعیل، تفعل، استفعال، فعللۃ، افعلاّل۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">طلب مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>نصر ،تفعل ،افتعال ،استفعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">دفع مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>نصر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">لبس مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>نصر ،سمع ،تفعل، افتعال ،فعللۃ ،تفعلل۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تألم مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>سمع ،کرم ،افعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ترک مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>سمع</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تحول<span style="white-space: pre;"> </span>سمع ،کرم ،افعال ،تفعیل ،تفعل ،استفعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تحیر<span style="white-space: pre;"> </span>سمع</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">وجدان<span style="white-space: pre;"> </span>سمع ،افعال ،استفعال</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">وقوع <span style="white-space: pre;"> </span>سمع ،تفعیل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعجب<span style="white-space: pre;"> </span>کرم</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">لزوم<span style="white-space: pre;"> </span>کرم ،انفعال،افعلال ،افعیلا ل، افعیعال، فعللۃ، افعلاّل ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ابتداء<span style="white-space: pre;"> </span>افعال، تفعیل، مفاعلۃ، تفعل، تفاعل، افتعال، انفعال، استفعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مبالغہ<span style="white-space: pre;"> </span>افعال، تفعیل، افعلال، افعیلال، افعیعال،فعللۃ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">الزام <span style="white-space: pre;"> </span>افعال</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعریض<span style="white-space: pre;"> </span>افعال</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">لیاقت<span style="white-space: pre;"> </span>افعال، استفعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">حینونت<span style="white-space: pre;"> </span>افعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تحویل<span style="white-space: pre;"> </span>تفعیل، تفعل، افتعال، فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعدیہ<span style="white-space: pre;"> </span>افعال، تفعیل، افتعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تصییر<span style="white-space: pre;"> </span>افعال، تفعیل، مفاعلۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اخراج مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>تفعیل، تفعل، افتعال، فعللۃ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نسبت بمأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>تفعیل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مشارکت<span style="white-space: pre;"> </span>مفاعلۃ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تجنب <span style="white-space: pre;"> </span>تفعل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تکلف <span style="white-space: pre;"> </span>تفعل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">حسبان<span style="white-space: pre;"> </span>تفعل ،استفعال ،افتعال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تشارک <span style="white-space: pre;"> </span>تفاعل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تخییل<span style="white-space: pre;"> </span>تفاعل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تخییر<span style="white-space: pre;"> </span>افتعال</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تصرف<span style="white-space: pre;"> </span>افتعال</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">لون<span style="white-space: pre;"> </span>افعلال ،افعیلال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عیب<span style="white-space: pre;"> </span>افعلال ،افعیلال۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اقتضاب<span style="white-space: pre;"> </span>افعوال ،تفعلل۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَــــــــمَّـــــــتْ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 609px; position: absolute; top: 26.6px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-19729472987690159032021-02-15T03:31:00.005-08:002021-02-15T03:36:08.088-08:00 نقشہ برائے ابواب رباعی مجرد ومزید فیہ Naqsha Baraye Abwab Rubayi Mujarrad Wa Mazeed Feeh<h2 dir="rtl" style="text-align: right;"> نقشہ برائے ابواب رباعی مجرد ومزید فیہ</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ابواب <span style="white-space: pre;"> </span>خاصیات</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">فَعْلَلَۃ<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت ،مطاوعت،تدریج ،لبس مأخذ،تعمل ، قطع مأخذ، اعطائے مأخذ،اطعام </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> مأخذ ، صیرورت، تطلیہ، مبالغہ، قصر، تحویل، تخلیط، اخراج مأخذ،الباس مأخذ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَفَعْلُل<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،مطاوعت،تدریج،لبس مأخذ ،بلوغ ،ا قتضا ب ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِفْعِلاَّ ل<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،مطاوعت،لزوم،مبالغہ،صیرورت۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِفْعِنْلاَ ل<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،مطاوعت۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">موافقات ابواب:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔فَعْلَلَۃٌ اورتَفَعْلُل ٌابتداءی چار خاصیات میں متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔فَعْلَلَۃٌ،تَفَعْلُلٌ،اِفْعِلاَّ لٌ اوراِفْعِنْلاَ لٌ ابتداءی دو خاصیات میں متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اہم نوٹ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> مذکورہ بالا نقشہ موافقات ہر باب میں استعمال ہونے والی خاصیات کی ترتیب سے تھا اور اب ذیل میں خاصیات کی ترتیب سے نقشہ دیاجارہاہے اور ہر خاصیت کے سامنے ان تمام ابواب کو لکھ دیاگیاہے جن میں وہ خاصیت پائی جاتی ہے ۔تاکہ طالب علم کو دونوں میں سے جس طریقے سے یادکرناآسان ہو وہ اسی طریقے کو اختیار کرکے یاد کرلے اور ایک ہی نظر میں تمام خاصیات بھی اس کے سامنے موجود ہوں۔</p><div id="gtx-trans" style="left: 608px; position: absolute; top: -20px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-15638808076422668162021-02-15T03:30:00.002-08:002021-02-15T03:36:08.211-08:00 نقشہ برائے ثلاثی مزید فیہ باہمزہ وصل ابواب Naqsha Baraye Sulasi Mazeed feeh Ba Hamza Wsl Abwab<h2 dir="rtl" style="text-align: right;"> نقشہ برائے ثلاثی مزید فیہ باہمزہ وصل ابواب</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;">ابواب<span style="white-space: pre;"> </span>خاصیات</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اِفْتِعَالٌ<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،مطاوعت،ابتداء،اتخاذ،تدریج،تعدیہ،تخییر،تحویل،تطلیہ،</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> تصرف،حسبان،سلب مأخذ ،طلب مأخذ،اخراج مأخذ،لبس مأخذ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتِفْعَالٌ<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،مطاوعت،ابتداء،اتخاذ،طلب مأخذ،تعمل، تحول،قصر،</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> حسبان،وجدان، لیاقت، صیرورت۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِنْفِعَالٌ<span style="white-space: pre;"> </span> موافقت،مطاوعت،ابتداء،لزوم،بلوغ مکانی،یطاوع افعل۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِفْعِلاَ لٌ <span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،لزوم،مبالغہ،لون،عیب۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِفْعِیْلاَ لٌ<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،لزوم،مبالغہ،لون،عیب۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِفْعِیْعَالٌ<span style="white-space: pre;"> </span>موافقت،لزوم،مبالغہ،بلوغ،مطاوعت،تدریج۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِفْعِوَّالٌ<span style="white-space: pre;"> </span>مبالغہ،اقتضاب۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">موافقات ابواب:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْتِعَال اوراِسْتِفْعَال ابتداءی 4 خاصیات میں متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْتِعَال،اِسْتِفْعَال،اوراِنْفِعَال کی ابتداءی 3 خاصیات متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْتِعَال،اِسْتِفْعَال،اِنْفِعَال،اِفْعِلاَ ل، اِفْعِیْلاَ ل اوراِفْعِیْعَال صر ف پہلی خاصیت میں متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْعِوَّال مذکورہ کسی با ب سے کسی خاصیت میں متفق نہیں ہے ۔</p><div id="gtx-trans" style="left: 573px; position: absolute; top: 26.6px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-47690576647129536952021-02-15T03:29:00.001-08:002021-02-15T03:36:08.334-08:00 نقشہ برائے ثلاثی مزید فیہ بے ہمز ہ وصل Naqsha Baraye Sulasi Mazeed feeh Be Hamza Wasl<h2 dir="rtl" style="text-align: right;"> نقشہ برائے ثلاثی مزید فیہ بے ہمز ہ وصل</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِفْعَالٌ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل ،موافقت،ابتداء ،اتخاذ،بلوغ ،سلب مأخذ،قطع مأخذ،اعطائے مأخذ، تدریج، صیر و ر ت ، تحول ،مبالغہ،تعدیہ ،تصییر،ضرب مأخذ،تألم مأخذ، الزام، وجدا ن ، تعریض ، لیاقت ،حینونت،مطاوعت،کثرت مأخذ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> تَفْعِیْلٌ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل،موافقت،ابتداء،اتخاذ،بلو غ،سلب مأخذ،قطع مأخذ،اعطائے مأخذ، تدریج،صیر ورت،تحول،مبالغہ،تعدیہ،تصییر،تحویل، قصر، تخلیط، وقوع، اطعام</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مأخذ، الباس مأخذ ، اخراج مأخذ،نسبت بمأخذ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> مُفَاعَلَۃٌ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل ،موافقت،ابتداء ،اتخاذ ،بلوغ ،تصییر ،مشارکت۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> تَفَعُّلٌ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل،موافقت،ابتداء،اتخاذ،سلب مأخذ،تدریج،صیرورت،تحول، مطاوعت، طلب مأخذ،لبس مأخذ،اخراج مأخذ، تجنب، تکلف، تحویل، حسبان، تطلیہ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> تَفَاعُلٌ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل ،موافقت،ابتداء ،مطاوعت،تشارک،تخییل۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">موافقات ابواب:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْعَالٌ اورتَفْعِیْلٌ کی ابتداءی 14 خاصیات متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْعَالٌ،تَفْعِیْلٌ اورمُفَاعَلَۃٌ کی ابتداءی 5 خاصیات متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْعَالٌ،تَفْعِیْلٌ،مُفَاعَلَۃٌ اور تَفَعُّلٌ کی ابتداءی 4 خاصیات متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔اِفْعَالٌ، تَفْعِیْلٌ، مُفَاعَلَۃٌ، تَفَعُّلٌ اورتَفَاعُلٌ کی ابتداءی3 خاصیات متفق ہیں۔</p><div id="gtx-trans" style="left: 612px; position: absolute; top: -20px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-18766576103966212022021-02-15T03:27:00.005-08:002021-02-15T03:36:08.456-08:00 نقشہ برائے ثلاثی مجرد ابواب Naqsha Baraye Sulasi Mujarrad Abwab<h2 dir="rtl" style="text-align: right;"> نقشہ برائے ثلاثی مجرد ابواب</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔ضَرَبَ یَضْرِبُ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل۔۔۔۔۔۔۔۔موافقت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔اتخاذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تدریج۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔کثرت مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اطعام مأخذ۔۔۔۔۔۔ البا س مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔قطع مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔ اعطائے مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ سلب مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ضرب مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔بلوغ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تطلیہ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ۔مطاوعت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ تأذی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> قصر۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تخلیط </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ۲۔نَصَرَ یَنْصُرُ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔موافقت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔اتخاذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تدریج۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔کثرت مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اطعام مأخذ۔۔۔۔۔۔۔<span style="white-space: pre;"> </span>البا س مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔قطع مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔اعطائے مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ سلب مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ضرب مأخذ۔۔۔۔۔۔<span style="white-space: pre;"> </span>بلوغ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ تطلیہ۔۔۔۔۔۔۔۔۔مطاوعت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔صیرورت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> طلب مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔دفع مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔لبس مأخذ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳ ۔فَتَحَ یَفْتَحُ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔موافقت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔اتخاذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تدریج۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔کثرت مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اطعام مأخذ۔۔۔۔۔۔۔<span style="white-space: pre;"> </span>البا س مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔قطع مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔اعطائے مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔سلب مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ضرب مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ صیرورت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ۴۔سَمِعَ یَسْمَعُ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔موافقت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔اتخاذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تدریج ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔کثرت مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مطاوعت۔۔۔۔۔۔۔<span style="white-space: pre;"> </span>تألم مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ترک مأخذ۔۔۔۔۔۔۔۔تحول<span style="white-space: pre;"> </span>۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تأذی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> تحیر۔۔۔۔۔۔۔وجدان۔۔۔۔۔۔۔وقوع</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ۵۔کَرُمَ یَکْرُمُ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل۔۔۔۔۔۔۔موافقت۔۔۔۔۔۔۔کثرت مأخذ۔۔۔۔۔۔۔بلوغ۔۔۔۔۔۔۔صیرورت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تألم مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>تحول<span style="white-space: pre;"> </span>تعجب<span style="white-space: pre;"> </span>لزوم <span style="white-space: pre;"> </span>موافقات ابواب:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ٭۔۔۔۔۔۔مذکورہ ترتیب کے مطابق ضَرَبَ یَضْرِبُ اور نَصَرَ یَنْصُرُ کی ابتداءی 14 خاصیات متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ٭۔۔۔۔۔۔ضَرَبَ یَضْرِبُ ،نَصَرَ یَنْصُرُاورفَتَحَ یَفْتَحُ کی ابتداءی 11خاصیات متفق ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ٭۔۔۔۔۔۔ضَرَبَ یَضْرِبُ،نَصَرَ یَنْصُرُ،فَتَحَ یَفْتَحُ اورسَمِعَ یَسْمَعُ کی ابتداءی 5 خاصیات متفق ہیں ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ٭۔۔۔۔۔۔ضَرَبَ یَضْرِبُ،نَصَرَ یَنْصُرُ،فَتَحَ یَفْتَحُ،سَمِعَ یَسْمَعُ اورکَرُمَ یَکْرُم ُکی ابتداءی 3 خاصیات متفق ہیں۔</p><div id="gtx-trans" style="left: 578px; position: absolute; top: -20px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-23340675798530458242021-02-15T03:26:00.003-08:002021-02-15T03:36:08.578-08:00۔ملحق بتَدَحْرَجَ کی خاصیات Khasiyat Abwab Us Sarf Sabaq No 23<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (23)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔ملحق بتَدَحْرَجَ کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">1۔باب تَفَعْلُل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَجَلْبَبَ خَالِدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>خالد نے چادر پہنی<span style="white-space: pre;"> </span>جَلْبَابٌ <span style="white-space: pre;"> </span> چادر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ا س مثال میں فاعل (خالد) نے مأخذ( چادر) پہنی۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">2۔باب تَفَعْنُل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَقَلْنَسَ مُشْتَاقٌ<span style="white-space: pre;"> </span>مشتاق نے ٹوپی پہنی<span style="white-space: pre;"> </span>قَلَنْسُوَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> ٹوپی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (مشتاق)نے مأخذ(ٹوپی) پہنی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">3۔باب تَفَوْعُل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلو ل مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَجَوْرَبَ فَہِیْمٌ <span style="white-space: pre;"> </span>فہیم نے جراب پہنی<span style="white-space: pre;"> </span>جَوْرَبٌ جراب</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(فہیم) نے مأخذ( جراب) کو پہنا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">4۔باب تَفَعْوُل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ <span style="white-space: pre;"> </span> مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَسَرْوَلَ وَقَارٌ<span style="white-space: pre;"> </span>وقار نے شلوار پہن لی<span style="white-space: pre;"> </span>سِرْوَالٌ<span style="white-space: pre;"> </span> شلوار</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (وقار) نے مأخذ( شلوار) پہنی ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">5۔ باب تَفَیْعُل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَخَیْعَلَ بَکْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span> بکر نے آستین والی قمیص پہنی خَیْعَلَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> بے آستین قمیص</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">6۔ تَفَعْلٍ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَقَلْسٰی الْمَلِکُ<span style="white-space: pre;"> </span>بادشاہ نے ٹوپی پہن لی<span style="white-space: pre;"> </span>قَلْسَاۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>ٹوپی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(الملک)نے مأخذ(ٹوپی) پہنی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ملحق بتَدَحْرَجَ کے تمام ابواب میں صرف لبس مأخذکی خاصیت پائی جاتی ہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تنبیہ جلیل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> خیال رہے کہ ابواب ملحقہ میں بھی وہی خواص پائے جائیں گے</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">جوان کے ابواب ملحق بہا میں پائے جاتے ہیں، نیز ابواب ملحقہ میں ان معانی کے علاوہ مبالغہ بھی پایاجاتاہے۔مثلا''تدحرج''(لڑھکنا)میں ایک خاصہ لزوم ہے تو''تجلبب'' (بہت چادراوڑھنا)(ملحق بـ '' تدحرج'') میں بھی لزوم پایاجارہاہے، نیز اس میں مبالغہ بھی ہے۔وعلی ہذا القیاس۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۔۔۔۔۔۔نقشہ جات۔۔۔۔۔۔)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> خاصیات کو یاد کرنااوریاد رکھناایک دشوار کام ہے ،طلبہ کی اس دشواری کو دور کرنے کے لئے درج ذیل نقشہ دیاجارہا ہے جس میں تمام ابواب کی خاصیات کو ایک ایسی ترتیب سے لکھاگیاہے کہ تمام ابواب کی خاصیات جو متفق تھیں یعنی ایک سے زیادہ ابواب میں پائی جاتی تھیں انہیں ابتداء میں لکھاگیا ہے ،مثلا درج ذیل ترتیب کے مطابقضَرَبَاورنَصَرَ کی ابتداءی 14 خاصیات ایک ہی ہیں پس جو طالب علم ضَرَبَ کی یہ 14 خاصیات یاد کرلے گا اسے نَصَرَکی 14، فَتَح َکی 11 سَمِعَ کی 15ورکَرُمَ کی 3 خاصیات خودبخودیادہوجائیں گی۔ علی ھذاالقیاس ہر باب کی خاص ترتیب رکھی گئی ہے۔</p><div id="gtx-trans" style="left: 640px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-78809665303918583512021-02-15T03:25:00.001-08:002021-02-15T03:36:08.701-08:00ملحق بِفَعْلَلَۃ کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 22<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (22)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔ملحق بِفَعْلَلَۃ کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> 1۔ باب فَعْلَلَۃ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ الباس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span> <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">جَلْبَبَ زَیْدٌ فَقِیْراًزید نے فقیر کو چادر پہنائی<span style="white-space: pre;"> </span>جَلْبَابٌ<span style="white-space: pre;"> </span>چادر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)نے مفعول( فقیر) کو مأخذ( چادر) پہنائی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">2۔ باب فَعْنَلَۃ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ الباس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ <span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">قَلْنَسَ وَارِثٌ تِلْمِیْذاً <span style="white-space: pre;"> </span>وارث نے شاگرد کو کلاہ پہنائی<span style="white-space: pre;"> </span>قَلَنْسُوَۃ<span style="white-space: pre;"> </span>کلاہ/ٹوپی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (وارث) نے مفعول(تلمیذ)کو مأخذ (ٹوپی) پہنائی۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">3۔باب فَعْوَلَۃ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ الباس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سَرْوَلَتِ الْاُمُّ صَبِیَّہَا ماں نے اپنے بچے کوشلوار پہنائی<span style="white-space: pre;"> </span>سِرْوَالٌ<span style="white-space: pre;"> </span>شلوار</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(الام)نے مفعول (صبیہا) کو مأخذ (شلوار) پہنائی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">4۔ باب فَوْعَلَۃ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱) الباس مأخذ (۲) قصر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ الباس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">جَوْرَبَ الْاَبُ اِبْنَہ، باپ نے اپنے بیٹے کو جراب پہنائی<span style="white-space: pre;"> </span>َجْوَرَبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>جراب</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (الاب) نے مفعول (ابنہ) کو مأخذ (جراب) پہنائی۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔قصر: جیسے: حَوْقَلَ نَوِیْدٌ : نوید نے لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّۃَ اِلَّا بِاللہِ کہا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّۃَ اِلَّا بِاللہِ کہنے والے کے قول کو بیان کرنے کے لئے طویل جملے کی بجائے صرف حَوْقَلَ زَیْدٌ کہہ دیاجاتا ہے اوراسی کانام قصر ہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">5۔باب فَعْیَلَۃ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔قطع مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">شَرْیَفَ ہَاشِمٌ<span style="white-space: pre;"> </span>ہاشم نے کھیتی کے بڑھے ہوئے پتے کاٹے شِرْیَافٌ<span style="white-space: pre;"> </span>کھیتی کے بڑھے ہوئے پتے</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (ہاشم) نے مأخذ( کھیتی کے بڑھے ہوئے پتوں) کو کاٹا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">6۔باب فَیْعَلَۃ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱) الباس مأخذ (۲) قصر (۳) موافقت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ الباس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">خَیْعَلَتْ زَیْنَبُ ھِنْدَۃَ<span style="white-space: pre;"> </span>زینب نے ہندہ کو بغیر آستین والی قمیص پہنائی خَیْعَلَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بغیر آستین والی قمیص </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زینب) نے مفعول(ہندہ) کو مأخذ ( بغیر آستین والی قمیص) پہنائی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔ قصر:۔ جیسے: ھَیْلَلَ مُسْلِمٌ: مسلمان نے لَااِلٰہَ اِلاَّ اللہُ پڑھا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں لَااِلٰہَ اِلاَّ اللہُ کہنے والے کے کلام کو بیان کرنے کے لئے طویل جملے کی بجائے فقط ھَیْلَلَ مُسْلِمٌ کہہ دیاجاتاہے اور اسے قصر کہتے ہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔موافقت:باب فَیْعَلَۃ درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔ موافقت تَفَیْعُل : باب فَیْعَلَۃ کا باب تَفَیْعُل کے ہم معنی ہونا۔جیسےـ: شَیْطَنَ تَوْقِیْرٌ وَتَشَیْطَنَ تَوْقِیْرٌ توقیر نے شیطانی فعل کیا، دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔۔موافقت تَفْعِیْل: باب فَیْعَلَۃ کا باب تَفْعِیْل کے ہم معنی ہونا۔ جیسے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ھَلَّلَ وَارِثٌ وَ ھَیْلَلَ وَارِثٌ، وارث نے لَااِلٰہَ اِلاَّ اللہُ پڑھا، دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">7۔باب فَعْلاَ ۃ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔ الباس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">قَلْسٰی زَیْدٌعَمْرواً<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے عمرو کو ٹوپی پہنائی<span style="white-space: pre;"> </span> قَلَنْسُوَۃ <span style="white-space: pre;"> </span> ٹوپی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید) نے مفعول( عمرو) کو مأخذ( ٹوپی) پہنائی۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ملحق برباعی مجرد کے تمام ابواب میں الباس مأخذ کی خاصیت متفق ہے، جبکہ باب فَوْعَلَۃ میں الباس مأخذ کے ساتھ قصر اورباب فَیْعَلَۃ میں الباس، قصر اور موافقت بھی پائی جاتی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 637px; position: absolute; top: 61px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-69519740695500108392021-02-15T03:23:00.002-08:002021-02-15T03:36:08.825-08:00باب اِفْعِنْلاَ ل کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 20<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (21)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِفْعِنْلاَ ل کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی خاصیات در ج ذیل ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت (۲)۔۔۔۔۔۔مطاوعت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت:باب اِفْعِنْلاَل درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت فَعْلَلَ:باب اِفْعِنْلاَل کا باب فَعْلَلَ کے ہم معنی ہونا۔جیسے: قَرْصَعَ زَیْدٌ وَاِقْرَنْصَعَ زَیْدٌ: زید سردی سے سکڑ گیا۔ یہ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت تَفَعْلَلَ: باب اِفْعِنْلاَل کا باب تَفَعْلَلَ کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: تَفَرْقَعَ وَاِفْرَنْقَعَ یعنی انگلیوں کاچٹخنا۔ یہ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مطاوعت فَعْلَلَ: باب فَعْلَلَ کے بعد باب اِفْعِنْلاَل کا اس غرض سے آناتاکہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیا تھا مفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔جیسے: ثَعْجَرَہ، زَیْدٌ فَاِثْعَنْجَرَ: زید نے اس کا خون بہایا تو وہ خون ریختہ ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تمرینات برائے رباعی مجرد ومزیدفیہ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر1: درج ذیل خاصیات کی تعریف کریں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱) اخراج مأخذ(۲) قطع مأخذ (۳) تحویل (۴ ) مبالغہ (۵) مقتضب (۶) مطاوعت(۷) بلوغ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر2: درج ذیل جملوں کا ترجمہ کیا گیاہے آپ فقط ان کی خاصیات بتائیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">خرفل مشتاق<span style="white-space: pre;"> </span>مشتاق نے پرانے کپڑے پہنے</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سعسع ولید<span style="white-space: pre;"> </span>ولید بوڑھا ہوگیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سبسب زید<span style="white-space: pre;"> </span>زید آہستہ آہستہ چلا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تشفتر الناس<span style="white-space: pre;"> </span>لوگ تتر بتر ہوگئے</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تقنعس زہیر<span style="white-space: pre;"> </span>زہیر بہت کوتاہ گردن ہوا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِزْمَجَرَّ زید<span style="white-space: pre;"> </span>زید زور سے چیخا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">افرنقعت الاصابع<span style="white-space: pre;"> </span>انگلیاں چٹخ گئیں </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر2:درج ذیل جملوں کا ترجمہ کریں اوران میں پائی جانے والی خاصیات کی نشاندہی کریں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)سربخ عامر(۲)خردل وارث(۳)تقرطق زید(۴)تسربلت ھند(۵)تزمخر ذئب۔(۶)اغتشمر عمرو(۷)ازرقفت ھندۃ(۸)اقرنصف۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-13203654321170394662021-02-15T03:21:00.005-08:002021-02-15T03:36:08.949-08:00۔باب اِفْعِلَّال کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 20<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (20)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِفْعِلَّال کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۱)موافقت (۲)مطاوعت(۳)لزوم(۴)مبالغہ(۵)صیرورت۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت :باب اِفْعِلَّال درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت فَعْلَلَ: باب اِفْعِلَّال کا باب فَعْلَلَ کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: زَمْھَرَتِالْعَیْنُ وَاِزْمَھَرَّتِ الْعَیْنُ: آنکھ سرخ ہوگئی۔ دونوں فعلوں کامعنی ایک ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت خود:باب اِفْعِلَّال کے ایک فعل کا دوسرے فعل کے ہم معنی ہونا۔ مثال: اِکْمَھَلَّ زَیْدٌ وَاِقْرَعَتَّ زَیْدٌ: زید سردی سے سکڑ گیا۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مطاوعت فَعْلَلَ: باب فَعْلَلَ کے بعداِفْعِلَّال کا اس غرض سے آناتاکہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیاتھا مفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔ جیسے: زَلْحَفَہ، زَیْدٌ فَاِزْلَحَفَّ: زید نے اسے جداکیا تو وہ جدا ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔لزوم: اس باب کے تقریباً تمام افعال لازم ہوتے ہیں۔ لزوم اس کا خاصہ لازمہ ہے ۔ جیسے: اِشْمَخَرَّتِ الْاَغْصَانُ: شاخیں بلند ہوئیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۴)۔۔۔۔۔۔مبالغہ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِدْلَھَمَّ اللَّیْلُ <span style="white-space: pre;"> </span>رات سخت تاریک ہوگئی<span style="white-space: pre;"> </span>دَلْھَم<span style="white-space: pre;"> </span>تاریک</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں مأخذدَلْھَم یعنی تاریکی ہے اور مثال مذکور میں مأخذ کی کیفیت کی زیادتی کو بیان کیاجا رہاہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔صیرورت:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِزْمَأَکَّ زَیْدٌ <span style="white-space: pre;"> </span>زید سخت غصہ والا ہوا<span style="white-space: pre;"> </span>زَمَکٌ<span style="white-space: pre;"> </span>سخت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)مأخذ( سخت غصہ) والاہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 640px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-45648058599225103962021-02-15T03:20:00.004-08:002021-02-15T03:36:09.071-08:00باب تَفَعْلُل کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 19<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سق نمبر : (19) </p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب تَفَعْلُل کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی درج ذیل خاصیات ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱) موافقت (۲) مطاوعت (۳) تدریج (۴) لبس مأخذ (۵) بلوغ (۶) اقتضاب۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت:باب تَفَعْلَلَ درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت تَفَعُّل: باب تَفَعْلَلَ کا باب تَفَعُّل کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: تَرَشَّشَ الْمَآءُ وَ تَرَشْرَشَ الْمَآءُ : پانی بہہ گیا دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت فَعْلَلَ: باب تَفَعْلَل کا باب فَعْلَلَ کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: غَشْمَرَ زَیْدٌ وَتَغَشْمَرَ زَیْدٌ: زید نے ظلم کیا دونوں فعل ہم معنی ہیں یعنی ان میں باہم معنوی موافقت ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت اِفْعِنْلاَ ل: باب تَفَعْلَل کا باب اِفْعِنْلاَل کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: تَفَرْقَعَتِ الْاَصَابِعُ وَاِفْرَنْقَعَتِ الْاَصَابِعُ: انگلیاں چٹخ گئیں ۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔ مطاوعت فَعْلَلَ: باب فَعْلَلَ کے بعد تَفَعْلَل کا اس غرض سے آنا تاکہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیا تھا مفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔جیسے: غَضْغَضَ زَیْدٌ الْمَآءَ فَتَغَضْغَضَ: زید نے پانی کو کم کیا تو وہ کم ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۳)۔۔۔۔۔۔ تدریج:جیسے: تَدَحْرَجَ الْحَجَر :پتھر لڑھکایعنی آہستہ آہستہ گرا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (الْحَجَر) نے گرنے کاکا م آہستہ آہستہ کیاہے اسی کو تدریج کہتے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔لبس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَبَرْنَسَ وَارِثٌ<span style="white-space: pre;"> </span>وارث نے ٹوپی پہنی<span style="white-space: pre;"> </span>بُرْنُسٌ<span style="white-space: pre;"> </span>ٹوپی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(وارث) نے مأخذ( ٹوپی) پہنی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔ بلوغ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَدَمْشَقَ خَالِدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>خالد دمشق میں پہنچا <span style="white-space: pre;"> </span>دِمِشْقُ<span style="white-space: pre;"> </span> شہر دمشق</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 637px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-43917586211484468352021-02-15T03:18:00.005-08:002021-02-15T03:36:09.194-08:00رباعی ابواب کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 18<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (18)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">رباعی ابواب کی خاصیات</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔رباعی مجرد کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">باب فَعْلَل َکی خاصیات درج ذیل ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)موافقت (۲)مطاوعت(۳)تدریج(۴)لبس مأخذ(۵)تعمل (۶) قطع مأخذ(۷)اعطائے مأخذ (۸) اطعام مأخذ (۹) صیرورت (۱۰) تطلیہ (۱۱) مبالغہ(۱۲) قصر(۱۳) تحویل(۱۴) تخلیط(۱۵) اخراج مأخذ(۱۶) الباس مأخذ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت:باب فَعْلَلَ درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت نَصَرَ یَنْصُرُ: باب فَعْلَلَ کا باب نَصَرَ یَنْصُرُ کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: قَرَصَ خَالِدٌ وَقَرْصَمَ خَالِدٌ: خالدنے کاٹا،دونوں ا بواب کے دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت تَفْعِیْل: باب فَعْلَلَ کاباب تَفْعِیْل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: قَرَّصَ عَمْروٌ وَقَرْصَبَ عَمْروٌ: عمرو نے کاٹا، ان دونوں فعلوں کا ایک معنی ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت تَفَعْلَلَ: باب فَعْلَلَ کا باب تَفَعْلَلَ کے ہم معنی ہونا۔جیسے: کَرْدَحَ ہَاشِمٌ وَ تَکَرْدَحَ ہَاشِمٌ : ہاشم چھوٹے قد والے کی طرح دوڑا۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقت اِفْعِنْلاَ ل: باب فَعْلَلَ کا باب اِفْعِنْلاَل کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: زَرْقَفَ وَارِثٌ وَاِزْرَنْقَفَ وَارِثٌ: وارث نے جلدی کی ،دونوں فعل ہم معنی ہیں یعنی ان میں معنوی موافقت ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۵۔موافقت اِفْعِلاَّ ل: باب فَعْلَلَ کا باب اِفْعِلاَّ ل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: شَفْتَرَ الْقَوْمُ وَاِشْفَتَرَّ الْقَوْمُ : قوم تتر بتر ہوگئی۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مطاوعت خود: باب فَعْلَلَ سے دو فعلوں کا اس غرض سے آنا تاکہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیا تھا مفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔جیسے: غَطْرَشَ اللَّیْلُ بَصَرَہ، فَغَطْرَشَ : رات نے اس کی نگاہ کو پوشید ہ کیا تو وہ پوشیدہ ہوگئی۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔تدریج: جیسے: ہَرْمَزَ شَفِیْقٌ: شفیق نے آہستہ آہستہ چبایا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(شفیق)نے چبانے کافعل آہستہ آہستہ کیاہے اور اسی کوتدریج کہاجاتاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔لبس مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">حَنْبَلَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے موزہ پہنا <span style="white-space: pre;"> </span> حَنْبَلٌ <span style="white-space: pre;"> </span> موزہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زید)نے مأخذ( موزہ) پہنا ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔تعمل: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">زَرْنَقَ فَلَّاحٌ<span style="white-space: pre;"> </span>کسان نے سیرابی زمین میں چھوٹی نہر استعمال کی<span style="white-space: pre;"> </span>زَرْنُوْقٌ<span style="white-space: pre;"> </span>چھوٹی نہر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(فلاح) نے مأخذ (چھوٹی نہر)کو استعمال کیاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔ قطع مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سَرْھَدَ اَحْمَدُ<span style="white-space: pre;"> </span>احمد نے کوہان کو کاٹا<span style="white-space: pre;"> </span>سَرْھَدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>کوہان</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(احمد) نے مأخذ( کوہان )کو کاٹا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۷)۔۔۔۔۔۔اعطائے مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَرْبَنَ وَارِثٌ ہَاشِماً<span style="white-space: pre;"> </span>وارث نے ہاشم کو بیعانہ دیا<span style="white-space: pre;"> </span> عَرْبُوْنٌ <span style="white-space: pre;"> </span> بیعانہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (وارث) نے مفعول (ہاشم) کو مأخذ (بیعانہ) دیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۸)۔۔۔۔۔۔ اطعام مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">فَصْفَصَ زَیْدٌ الدَّابَّۃَ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے جانور کو گھاس کھلادی<span style="white-space: pre;"> </span>فَصْفَصَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> ترگھاس</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زید)نے مفعول (الدابۃ) کو مأخذ( تر گھاس) کھلائی ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ:یہ بات ذہن نشین رہے کہ لغوی طور پر مأخذفَصْفَصَۃٌ ہے مگر عوام اس کو فصۃ بولتی ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۹)۔۔۔۔۔۔ صیرورت:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ <span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">طَغْمَشَ بَکْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بکر ضعف بصر والا ہوا<span style="white-space: pre;"> </span> طَغْمَشَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> ضعف بصارت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (بکر) مأخذ( ضعف ِبصارت)والاہوگیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۰)۔۔۔۔۔۔ تطلیہ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">قَطْرَنَ زَیْدٌ الْبَعِیْرَ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے اونٹ کو تار کول ملا<span style="white-space: pre;"> </span>قطران<span style="white-space: pre;"> </span> تارکول</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)نے مفعول( البعیر)کے جسم پر مأخذ (تارکول) جو بعض درختوں سے بنایاجاتاہے ملا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۱)۔۔۔۔۔۔مبالغہ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَجْعَجَ عَمْروٌ<span style="white-space: pre;"> </span>عمرو بہت چیخا<span style="white-space: pre;"> </span> عَجْعَجَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> <span style="white-space: pre;"> </span>چیخ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں عجعجۃ یعنی چیخ مأخذہے ،اور اسی مأخذ کی کیفیت میں کثرت مثال مذکور میں بیان ہوئی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۲)۔۔۔۔۔۔ قصر: جیسے: بَسْمَلَ زَیْدٌ: زید نے بِسْمِ اللہِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیْمِ پڑھی۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں بِسْمِ اللہِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیْمِ پڑھنے والے کے فعل کو بیان کرنے کے لئے اس طویل جملے کی بجائے صرف بَسْمَلَ زَیْدٌ کہہ دیاجاتا ہے جس سے کلام میں اختصار پیداہوجاتاہے اوراس اختصار پیدا کر نے کانام قصر ہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۳)۔۔۔۔۔۔ تحویل: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ <span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">زَرْفَنَتْ ہِنْدَۃُ شَعْرَھَا<span style="white-space: pre;"> </span>ہندہ نے اپنے بالوں کو زنجیر کی طرح بنایا <span style="white-space: pre;"> </span>زِرْفِیْنٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زنجیر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (ھندہ) نے مفعول (شعرھا)کو مأخذ( زنجیر) کی طرح بنادیاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۴)۔۔۔۔۔۔ تخلیط:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَثْکَلَ وَلِیْدٌ الْھَوْدَج<span style="white-space: pre;"> </span>ولید نے ہودج کو جھالر سے مزین کیا <span style="white-space: pre;"> </span>عَثْکُوْلَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> جھالر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس مثال میں فاعل(ولید) نے مفعول( الھودج) کو مأخذ( جھالر) سے مزین کردیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۵)۔۔۔۔۔۔اخراج مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مَخْمَخَ مَحْمُوْدٌ الْعَظْمَ<span style="white-space: pre;"> </span>محمود نے ہڈی سے گودا نکالا<span style="white-space: pre;"> </span> مُخٌّ<span style="white-space: pre;"> </span> <span style="white-space: pre;"> </span>گودا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( محمود) نے مفعول (العظم) سے مأخذ (گودا)نکال دیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۶)۔۔۔۔۔۔الباس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">بَرْقَعَتِ الْاُمُّ بِنْتَھَا<span style="white-space: pre;"> </span>ماں نے اپنی بیٹی کوبرقع پہنایا<span style="white-space: pre;"> </span> بُرْقَعٌ<span style="white-space: pre;"> </span> <span style="white-space: pre;"> </span>برقعہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (الام) نے مفعول (بنتھا) کو مأخذ( برقعہ) پہنایا۔</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div id="gtx-trans" style="left: 684px; position: absolute; top: 61px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-60524889910346537952021-02-15T03:17:00.002-08:002021-02-15T03:36:09.319-08:00باب اِفْعِوَّال کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 17<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (17)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِفْعِوَّال کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس کی درج ذیل دوخاصیات ہیں: (۱)مبالغہ (۲)مقتضب </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔مبالغہ :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِجْلَوَّذَ الْجَمَلُ <span style="white-space: pre;"> </span>اونٹ تیز دوڑا<span style="white-space: pre;"> </span> <span style="white-space: pre;"> </span> دوڑنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مقتضب:اس کا لغوی معنی ہے بریدہ (کاٹاہوا)اصطلاحی معنی: ایسی بناء جس کی کوئی اصل اور مثل موجود نہ ہواور وہ بناء حروف الحاق اور حروف زائد للمعنی سے بھی خالی ہو ۔جیسے :اِخْرَوَّطَ بِہِمُ السَّیْرُ :رفتار نے ان کو کھینچا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تمرینات برائے ثلاثی مزید فیہ باہمزہ وصل </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر1:درج ذیل خاصیات کی تعریف بیان کریں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)تخییر(۲)تصرف(۳)مطاوعت(۴)حینونت(۵)حسبان(۶)لون (۷)تحویل(۸)مقتضب۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر2:درج ذیل جملوں کاترجمہ کریں اور ان میں پائی جانے والی خاصیات بیان کریں :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)اغتش الطائر(۲)اختزن خالد(۳)اعترش جار (۴)استذاب توقیر(۵)استزات وارث(۶)انطفأت النار (۷)انکسر الزجاج (۸)أربد وارباد(۹)أرقط وارقاط(۱۰) احرورف الجمل(۱۱) احووی الفرس۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳) باب انفعال کالفظی خاصہ کون سا ہے نیز تحول صور ی اور معنوی کو امثلہ سے واضح کریں۔</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div id="gtx-trans" style="left: 629px; position: absolute; top: 61px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-75142893981895779692021-02-15T03:16:00.001-08:002021-02-15T03:36:09.441-08:00باب اِفْعِیْعَال کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 16<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (16)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِفْعِیْعَال کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی درج ذیل خاصیات ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)موافقت(۲) لزوم (۳)مبالغہ(۴)بلوغ(۵)مطاوعت(۶) تدریج۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت:باب افعیعال درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت سَمِعَ یَسْمَعُ: باب اِفْعِیْعَال کا باب سَمِعَ یَسْمَعُ کے ہم معنی ہونا۔جیسے: شَرِقَتِ الْعَیْنُ وَاِشْرَوْرَقَتِ الْعَیْنُ: آنکھ سرخ ہوگئی۔ دونوں فعلوں کا معنی ایک ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت اِنْفِعَال: باب اِفْعِیْعَال کا باب اِنْفِعَالکے ہم معنی ہونا۔ جیسے: اِنْعَصَبَ وَاِعْصَوْصَبَ : وہ سخت ہوا۔ یہ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت إِفْعَال: باب اِفْعِیْعَال کا باب إِفْعَال کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: أَعْشَبَ الْقَوْمُ وَ اِعْشَوْشَبَ الْقَوْمُ: قوم سبز گھاس والی جگہ پر پہنچ گئی۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقت تَفَعُّل: باب اِفْعِیْعَال کا باب تَفَعُّل کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: تَخَشَّنَ وَاِخْشَوْشَنَ : وہ سخت کھردرا ہوا۔ دونوں باب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔لزوم: باب اِفْعِیْعَال کامفعول بہ کی ضرورت سے مستغنی ہونا ۔مگر یاد رہے کہ یہ خاصہ اس باب کاغالب واکثر طور پرہے اور قلیل طور پریہ باب متعدی بھی ہوتا ہے۔جیسے: اِعْرَوْرٰی زَیْدٌ الْفَرَسَ: زید عریاں یعنی ننگی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">پشت گھوڑے پر سوار ہوا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔مبالغہ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِعْشَوْشَبَتِ الْاَرْضُ<span style="white-space: pre;"> </span>زمین بہت سبز گھاس والی ہوگئی<span style="white-space: pre;"> </span>عَشَبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>گھاس</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں مأخذگھاس ہے اوراسی مأخذ کی مقدار میں زیادتی بیان کی گئی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔بلوغ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِعْشَوْشَبَ الْجَمَلُ اونٹ سبز گھاس پر پہنچ گیا<span style="white-space: pre;"> </span>عَشَبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>گھاس</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (الجمل) مأخذ( گھاس) تک پہنچ گیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔مطاوعت ضَرَبَ یَضْرِبُ: باب اِفْعِیْعَال کا باب ضَرَبَ یَضْرِبُ کے بعد اس غرض سے آنا تاکہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیا تھامفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔جیسے: ثَنٰی خَالِدٌ الثَّوْبَ فَاِثْنَوْنٰی: خالد نے نئے کپڑے پہنے تو وہ لپٹ گیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔تدریج: جیسے: اِقْطَوْطٰی زَیْدٌ: زید آہستہ آہستہ چلا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( زید)نے چلنے کاکام آہستہ آہستہ کیا۔</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-52976439598501788942021-02-15T03:15:00.001-08:002021-02-15T03:36:09.565-08:00باب اِفْعِلَال و اِفْعِیْلَال کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 15<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (15)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔باب اِفْعِلَال و اِفْعِیْلَال کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ان ابواب کی درج ذیل خاصیات ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)موافقت(۲)لزوم(۳)مبالغہ(۴)لون(۵)عیب</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت:باب اِفْعِلَال اوراِفْعِیْلَال درج ذیل ابواب کی موافقت کرتے ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت سَمِعَ یَسْمَعُ: باب اِفْعِلَال اوراِفْعِیْلَال دونوں کا باب سَمِعَ یَسْمَعُ کے ہم معنی ہونا۔جیسے: حَوِلَتْ عَیْنُہ، وَاِحْوَلَّتْ وَاِحْوَالَّتْ عَیْنُہ، اس کی آنکھ بھینگی ہوگئی۔یہ تینوں ابواب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت إِفْعَال: باب اِفْعِلَال اوراِفْعِیْلَال دونوں کا باب إِفْعَال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: أَزْرَقَتْ عَیْنُہ وَاِزْرَقَّتْ،وَاِزْرَاقَّتْ عَیْنُہ، : اس کی آنکھ نیلگوں ہوئی۔یہ تینوں ابواب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: یہ بات یاد رہے کہ لزوم ومبالغہ ان دونوں ابواب کے خاصہ لازمہ ہیں اور لون وعیب ان کے خاصہ اکثریہ ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔لزوم: باب اِفْعِلَال کا فعل لازم ہو کر استعمال ہونا۔جیسے: اِحْمَرَّ الثَّوْبُ: کپڑا سرخ ہوا۔ یہ فعل لازم ہو کر استعمال ہوا ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔مبالغہ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِشْہَبَّ وَاِشْہَابَّ الْفَرَسُ<span style="white-space: pre;"> </span>گھوڑا بہت سفید ہوا<span style="white-space: pre;"> </span>شَہْبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>سفید</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں شَہْبٌ بمعنی سفیدی مأخذ ہے اور اس میں زیادتی بیان کی جارہی ہے جو کہ باب اِفْعِلَال اوراِفْعِیْلَال کاخاصہ ہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔لون: باب اِفْعِلَال اوراِفْعِیْلَال میں رنگ کے معنی کاپایاجانا ۔جیسے اِحْمَرَّتْ اور اِحْمَارَّتْ ہِنْدَۃُ :ہندہ سرخ رنگ والی ہوئی ۔ان دونوں مثالوں میں سرخ رنگ پایاجارہاہے جو کہ ان ابواب کاخاصہ ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔ عیب: باب اِفْعِلَال اوراِفْعِیْلَال میں عیب کے معنی کاپایا جانا۔جیسے: اِحْوَلَّ زَیْدٌ وَاِحْوَالَّ زَیْدٌ: زید بھینگا ہوا۔ ان دونوں مثالوں میں بھینگے ہونے کاعیب پایاجارہا ہے۔ اور یہ ان ابواب کاخاصہ ہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ:باب اِفْعِلَال اکثر رنگ یا عیبِ حسی لازم( یعنی جو زائل نہ ہو)کیلئے مستعمل ہے۔اور باب اِفْعِیْلال رنگ اور عیبِ حسی عارض (یعنی جو عیب زائل ہو جائے) میں استعمال ہوتا ہے۔کبھی اسکا برعکس بھی ہوتا ہے،جبکہ افْعَوْعَلَ اُس صیغے میں مبالغہ کیلئے آتا ہے جس سے وہ مشتق ہو۔جیسے:اعْشَوْشَبَتِ الْارْضُ:اَیْ صارَتْ ذات عُشْبٍ۔ زمین بہت گھاس والی ہو گئی،یہ باب کبھی متعدی ہوتا ہے۔جیسے:اعْرَوْرَیْتُ الْفَرَسَ۔واضح رہے کہ افْعَوَّلَ کی بنا بنائے مرتجل ہے یعنی یہ ثلاثی مجردسے منقول نہیں نیز یہ باب کبھی متعدی ہوتا ہے ۔جیسے:اعْلَوَّطَ: اَیْ عَلَا اور کبھی لازم جیسے :اجْلَوَّذَ اَیْ اَسْرَعَ ایسے ہی افْعَنْلی بھی مرتجل ہے جیسے :اغْرَنْدی (تَقُوْلُ اغرنداہ واغرندی علیہ: (مار پیٹ اور گالی گلوچ میں کسی پر غلبہ پالینا)اسکے علاوہ باب اِفْعِلَال، اِفْعِیْلَال، اِفْعِیْعَال کی بنا بھی کبھی مرتجل ہوتی ہے، جیسے:اقْطَرَّ، اقْطَارَّ،اذْلَوْلی۔انْفَعَلَ افْعَلَّ، افعالَّ کے علاوہ ذکر کئے گئے جمیع ابواب متعدی و لازم دونوں آتے ہیں۔(شرح شافیہ ابن حاجب)</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div id="gtx-trans" style="left: 640px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-21042200717588354532021-02-15T03:13:00.005-08:002021-02-15T03:36:09.691-08:00باب اِنْفِعَال کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 14<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر :(14)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِنْفِعَال کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی خاصیات درج ذیل ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱) موافقت (۲) مطاوعت (۳) ابتداء (۴) لزوم (۵) بلوغ مکانی (۶) یطاوع افعل۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت:باب اِنْفِعَالدرج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت نَصَرَ یَنْصُرُ:باب اِنْفِعَال کا باب نَصَرَ یَنْصُرُ کے ہم معنی ہونا۔ مثال: زَقَبَ واِنْزَقَبَ الْجَرْدُ فِی الْجُحْرِ: چوہا سوراخ میں داخل ہوگیا ۔دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت سَمِعَ یَسْمَعُ:باب اِنْفِعَال کاباب سَمِعَ یَسْمَعُ کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: قَدِعَ زَیْدٌ وَاِنْقَدَعَ زَیْدٌ: زید رُک گیا۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت إِفْعَال: باب اِنْفِعَال کا باب إِفْعَال کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: أَمْعَلَتِ النَّاقَۃُ وَاِنْمَعَلَتِ النَّاقَۃُ: اونٹنی تیز دوڑی۔ یہ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقت تَفَعُّل:باب اِنْفِعَال کاباب تَفَعُّل کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: تَمَزَّقَ الثَّوْبُ وَاِنْمَزَقَ الثَّوْبُ: کپڑا پھٹ گیا۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۵۔موافقت اِفْتِعَال:باب اِنْفِعَال کا باب اِفْتِعَال کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: اِمْتَعَطَ شَعْرُ زَیْدٍ وَاِنْمَعَطَ شَعْرُ زَیْدٍ: بیماری کی وجہ سے زید کے بال گر گئے۔دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۶۔موافقت اِفْعِیْعَال:باب اِنْفِعَال کاباب اِفْعِیْعَال کے ہم معنی ہونا۔ مثال: اِنْخَرَقَ الثَّوْبُ وَاِخْرَوْرَقَ الثَّوْبُ ، کپڑا پھٹ گیا۔ دونوں باب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مطاوعت:باب اِنْفِعَال درج ذیل ابواب کی مطاوعت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔ مطاوعت ضَرَبَ یَضْرِبُ: باب اِنْفِعَال کا باب ضَرَبَ یَضْرِبُ کے بعد اس غرض سے آنا تا کہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پرجو اثر کیا تھامفعول نے اس اثرکو قبول کرلیاہے۔ جیسے: عَصَمَ بَکْرٌ وَلِیْداً فَاِنْعَصَمَ: بکر نے ولید کی حفاظت کی تو وہ محفوظ ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔مطاوعت فَتَحَ یَفْتَحُ: باب اِنْفِعَال کا باب فَتَحَ یَفْتَحُ کے بعد اس غرض سے آنا تاکہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیاتھامفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔ جیسے: زَعَجَ شُعَیْبٌ حَسَنًا فَاِنْزَعَجَ: شعیب نے حسن کو بیقرار کیا تو وہ بے قرار ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔ابتداء: کسی فعل کا ابتداءً باب اِنْفِعَال سے ایسے معنی کے لئے آنا جس معنی میں اس کا مجرد استعمال نہ ہوا ہو۔ جیسے: اِنْطَلَقَ زَیْدٌ: زید چلا گیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں اِنْطَلَقَ کامعنی چلنا ہے اور اس کامجرد طلق چلنے کے معنی میں استعمال نہیں ہوا بلکہ وہ دور ہونے کے معنی دیتاہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔ لزوم:باب اِنْفِعَال کا مفعول بہ کی ضرورت سے مستغنی ہونا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">جیسے: اِنْصَرَفَ زَیْدٌ: زید پھرا۔اس مثال میں فعل اِنْصَرَفَ مفعول بہ کی ضرورت سے مستغنی ہے اسی کو لزوم کہتے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔ بلوغ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِنْضَاجَ خَالِدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>خالد وادی کے موڑ میں داخل ہوا<span style="white-space: pre;"> </span>ضَوْجٌ<span style="white-space: pre;"> </span>وادی کاموڑ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (خالد) مأخذ( وادی کے موڑ) میں داخل ہوا ہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔یُطَاوِعُ أَفْعَلَ: باب إِفْعَال کے بعد باب اِنْفِعَال کا اس غرض سے آناتاکہ معلوم ہوجائے کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیاتھا مفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔ جیسے: أَغْلَقْتُ الْبَابَ فَاِنْغَلَقَ: میں نے دروازہ بند کیا تو وہ بند ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: یطاوع اور مطاوعت میں بظاہرکوئی فرق نہیں ہے مگر یہاں لفظ یطاوع استعمال کرنے کی ایک خاص علت صاحب فصول اکبری نے یہ بیان فرمائی ہے کہ یہ خاصہ قلیل الاستعمال ہے اس طرف اشارہ کرنے کے لئے مطاوعت کے بجائے یطاوع کااستعمال کیاگیاہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: باب اِنْفِعَال کا ایک لفظی خاصہ یہ بھی ہے کہ اس کافاء کلمہ، لام، نون ، میم، را، اور حروف لین نہیں ہوتا،کیونکہ ان حروف سے ثقل پیدا ہوتاہے اور ایسے حروف والے افعال کے لئے باب اِنْفِعَال کی بجائے باب اِفْتِعَال استعمال ہوتا ہے۔ مثلاً: نَقَلَ اور رَفَعَ کو اِنْرَفَعَ اور اِنْنَقَلَ کی بجائے اِنْتَقَلَ اور اِرْتَفَعَ پڑھیں گے۔</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div id="gtx-trans" style="left: 638px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-58926607534180041172021-02-15T03:12:00.005-08:002021-02-15T03:36:09.814-08:00باب اِسْتِفْعَال کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 13<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (13)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِسْتِفْعَال کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی درج ذیل خاصیات ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱) موافقت (۲) مطاوعت (۳) اتخاذ(۴) ابتداء (۵) طلب مأخذ (۶) تعمل (۷) تحول(۸)قصر (۹) حسبان (۱۰) وجدان(۱۱) لیاقت(۱۲) صیرورت ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت :باب اِسْتِفْعَال درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔ موافقت سَمِعَ وَکَرُمَ:باب اِسْتِفْعَال کا باب سَمِعَ وَکَرُمَ کے ہم معنی ہونا۔جیسے: ذَئِبَ زَیْدٌ وَذَوُبَ زَیْدٌ وَاِسْتَذْأَبَ زَیْدٌ: زید خباثت میں بھیڑیئے کی طرح ہوگیا۔ یہ تینوں ابواب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت إِفْعَال: باب اِسْتِفْعَال کا باب إِفْعَال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: أَعْصَمَ زَیْدٌ وَاسْتَعْصَمَ زَیْدٌ: زید باز رہا۔دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت اِفْتِعَال:باب اِسْتِفْعَال کا باب اِفْتِعَال کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: اِسْتَخْدَمَ عَمْرٌو وَاخْتَدَمَ عَمْرٌو: عمرو نے خدمت مانگی۔ دونوں باب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقت تَفَعُّل: باب اِسْتِفْعَال کا باب تَفَعُّل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَرَبَّحَ بَکْرٌ وَاسْتَرْبَحَ بَکْرٌ: بکر نے نفع طلب کیا۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔ مطاوعت إِفْعَال:جیسے: أَقَامَ الْاَبُ اِبْنَہ، فَاسْتَقَامَ: باپ نے</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اپنے بیٹے کو کھڑا کیا تو وہ کھڑا ہو گیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔ اتخاذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتَوْطَنَ عَتِیْقٌ کَرَاتَشِیاً <span style="white-space: pre;"> </span>عتیق نے کراچی کو وطن بنا لیا<span style="white-space: pre;"> </span>وَطَنٌ<span style="white-space: pre;"> </span>وطن</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(عتیق) نے مفعول( کراچی) کو مأخذ( وطن) بنا لیا ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔ابتداء:ابتداء کی درج ذیل دو صورتیں ہیں :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اول :باب اِسْتِفْعَال کاایسے فعل میں استعمال ہونا جس سے مجرد استعمال نہ ہوا ہوجیسے :اِسْتَأجَزَ عَلَی الْوِسَادَۃِ:وہ تکیہ پر ٹیڑھا ہوکر بیٹھا۔کہ اس کامجرداستعمال نہیں ہوتا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ثانی :باب اِسْتِفْعَال کاایسے فعل میں استعمال ہونا جس کامجرداستعمال تو ہومگر معنی تبدیل ہوجائے ۔جیسے:اِسْتَعَانَ رَجُلٌ: آدمی نے موئے زیر ناف مونڈے۔ کہ استعان کامجرد عان بمعنی مدد کرنا استعمال ہواہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔طلب مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتَخَرْتُ <span style="white-space: pre;"> </span>میں نے خیر طلب کی<span style="white-space: pre;"> </span>خَیْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بھلائی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (ذات متکلم) نے مأخذ (بھلائی )کو طلب کیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔ تعمل: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتَسَافَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید تلوار سے لڑا<span style="white-space: pre;"> </span>سَیْفٌ<span style="white-space: pre;"> </span>تلوار</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ا س مثال میں فاعل (زید) مأخذ( تلوار) کو اپنے لڑنے کے کام میں لایاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۷)۔۔۔۔۔۔ تحول:اس کی دو صورتیں بنتی ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔تحول صوری ۲۔تحول معنوی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صورت<span style="white-space: pre;"> </span>مثال <span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تحول صوری<span style="white-space: pre;"> </span>اِسْتَحْجَرَالطِّیْنُ<span style="white-space: pre;"> </span>گارا پتھر کی مانند ہوگیا<span style="white-space: pre;"> </span>حَجَرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>پتھر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تحول معنوی<span style="white-space: pre;"> </span>اِسْتَنَاقَ الْجَمَلُ<span style="white-space: pre;"> </span>اونٹ اونٹنی بن گیا<span style="white-space: pre;"> </span>نَاقَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>اونٹنی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> پتھر اور گارے کی الگ الگ صورتیں ہوتی ہیں ،پہلی صورت میں فاعل (الطین) کی ماہیت تبدیل ہوکر مأخذ( پتھر) کی مثل ہوگئی ،اس کو تحول صوری کہا جاتا ہے۔ کیونکہ تبدیلی صرف صورت میں ہوئی ہے اور اصل دونوں کی وہی ہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> دوسری مثال میں فاعل(الجمل) کی ماہیت تبدیل ہوکر مأخذ( اونٹنی) بن گئی ہے اس کو تحول معنوی کہتے ہیں۔کیونکہ دونوں یعنی اونٹ اور اونٹنی کے معنی مقاصد میں فرق ہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۸)۔۔۔۔۔۔ قصر: جیسے: اِسْتَرْجَعَ عَبْدُ اللہِ، عبد اللہ نے اِنَّا لِلّٰہِ وَاِنَّآ اِلَیْہِ رٰجِعُوْنَ پڑھا۔اس مثال میں اِنَّا لِلّٰہِ وَاِنَّآ اِلَیْہِ رٰجِعُوْنَ کو مختصر کر کے اس کی جگہ باب اِسْتِفْعَال کاایک کلمہ یعنی اِسْتَرْجَعَاستعمال ہواہے۔جب کوئی اِنَّا لِلّٰہِ وَاِنَّآ اِلَیْہِ رٰجِعُوْنَ پڑھتاہے تواِسْتَرْجَعَ کہاجاتاہے ۔اسی کو قصر کہتے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۹)۔۔۔۔۔۔ حسبان: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتَغَشَّ زَیْدٌ عَمْرواً <span style="white-space: pre;"> </span>زید نے عمرو کو خیانت سے موصوف گمان کیا<span style="white-space: pre;"> </span>غَشٌّ<span style="white-space: pre;"> </span>خیانت/دھوکہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)نے مفعول (عمرو) کو مأخذ( خیانت )سے موصوف گمان کیاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۰)۔۔۔۔۔۔ وجدان:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتَکْرَمْتُ بَکْراً <span style="white-space: pre;"> </span>میں نے بکر کو کرم والا پایا<span style="white-space: pre;"> </span>کَرَمٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بزرگی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( ذات متکلم )نے مفعول (بکر)کے اندر مأخذ (بزرگی )کی صفت کو پایا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۱)۔۔۔۔۔۔لیاقت: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتَرْقَعَ الثَّوْبُ<span style="white-space: pre;"> </span>کپڑا پیوند کے قابل ہوگیا<span style="white-space: pre;"> </span>رُقْعَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>پیوند</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (الثوب) مأخذ (پیوند) کے لائق ہوگیایعنی پھٹ گیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۲)۔۔۔۔۔۔ صیرورت:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِسْتَرَاحَ زَیْدٌ <span style="white-space: pre;"> </span>زید آرام پانے والاہوا <span style="white-space: pre;"> </span>رَوْحٌ<span style="white-space: pre;"> </span>راحت </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زید) مأخذ( آرام )والاہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 637px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-65587260430557535112021-02-15T03:11:00.002-08:002021-02-15T03:36:09.937-08:00باب اِفْتِعَال کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 12<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (12)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِفْتِعَال کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس با ب میں درج ذیل خاصیات پائی جاتی ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)موافقت(۲)مطاوعت(۳) اتخاذ(۴)ابتداء (۵) تدریج(۶) تعدیہ (۷) تخییر (۸) تحویل (۹) تطلیہ (۱۰) تصرف(۱۱)حسبان(۱۲)سلبِ مأخذ (۱۳)طلبِ مأخذ(۱۴)اخراجِ مأخذ(۱۵)لبسِ مأخذ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔موافقت:با ب افتعال درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔ موافقت نَصَرَ:با ب افتعال کا نصر کے ہم معنی ہونا۔جیسے: خَزَنَ عَمْروٌ وَاِخْتَزَنَ عَمْرٌو: عمرو نے مال جمع کیا۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت تَفَعُّل: با ب افتعال کابا ب تفعل کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: تَخَشَّبَ زَیْدٌ السَّیْفَ وَ اخْتَشَبَ زَیْدٌ السَّیْفَ : زید نے تلوار کو لکڑی جیسا بنا دیا دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔ موافقت اِسْتِفْعَال:با ب افتعال کا با ب استفعال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: اِغْتَشَّ وَلِیْدٌ ب کراً اور اِسْتَغَشَّ وَلِیْدٌ عَمْرواً: ولید نے عمرو کو خائن گمان کیا دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مطاوعت تَفْعِیْل:با ب افتعال کابا ب تفعیل کے بعد اس غرض سے آنا تاکہ معلوم ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیاتھا ،مفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔جیسے: غَمَّمْتُ عَمْروًا فَاغْتَمَّ: میں</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نے عمرو کو غمگین کیا تو وہ غمگین ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔ اتخاذ: اس کی چار صورتیں بنتی ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔فاعل کا مأخذ کو بنانا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔فاعل کا مفعول کو مأخذ بنانا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔فاعل کا مفعول کو مأخذ میں لینا یا پکڑنا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔فاعل کا مأخذ کو اختیار کرنا یا پکڑنا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صورت<span style="white-space: pre;"> </span>مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اول<span style="white-space: pre;"> </span> اِحْتَجَرَ زُہَیْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زہیر نے حجرہ بنایا<span style="white-space: pre;"> </span>حجر <span style="white-space: pre;"> </span> کمرہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ثانی<span style="white-space: pre;"> </span> اِغْتَذٰی الْاَسَدُ الْغَزَالَ<span style="white-space: pre;"> </span>شیر نے ہرن کو غذا بنالیا<span style="white-space: pre;"> </span> غذو <span style="white-space: pre;"> </span> غذا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ثالث <span style="white-space: pre;"> </span> اِعْتَضَدَ الْاَبُ الْوَلَدَ باپ نے بچے کو بازو میں پکڑا/لیا <span style="white-space: pre;"> </span> عضد <span style="white-space: pre;"> </span> بازو</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">رابع<span style="white-space: pre;"> </span> اِجْتَنَبَ عَمْرٌو<span style="white-space: pre;"> </span>عمرونے کنارہ پکڑا<span style="white-space: pre;"> </span>جنب <span style="white-space: pre;"> </span> کنارہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔پہلی مثال میں فاعل( زہیر) نے مأخذ(کمرہ) کو بنایا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔دوسری مثال میں فاعل (الاسد)نے مفعول( الغزال)کو مأخذ (غذا) بنالیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔تیسری مثال میں فاعل (الاب) نے مفعول( الولد) کو مأخذ (بازو) میں پکڑ لیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">٭۔۔۔۔۔۔چوتھی مثال میں فاعل (عمرو) نے مأخذ (کنارہ) کو اختیار کیا۔ اور یہ چاروں چیزیں اتخاذ میں شامل ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۴)۔۔۔۔۔۔ ابتداء: جیسے: اِسْتَلَمَ زَیْدٌ : زید نے پتھر کو بوسہ دیا۔ اس مثال میں اِسْتَلَمَ فعل بوسہ کے معنی میں آیاہے اور مجر د میں یہ مادہ سلامتی کے معنی میں استعمال ہوتاہے نہ کہ بوسہ دینے کے معنی میں۔اوراسی کوابتداء کانام دیاجاتا ہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔تدریج:جیسے: اِفْتَضَّ عَمْرٌو: عمرو نے پانی آہستہ آہستہ گرایا۔اس مثال میں فاعل( عمرو) نے افتضاض کاعمل آہستہ آہستہ کیاہے ،اسی کو تدریج کہتے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔ تعدیہ:جیسے: خَذَمَ الشَّیْئُ: شے کٹ گئی سے اِخْتَذَمَ زَیْدٌ الْجِلْدَ،زید نے چمڑے کو کاٹ دیا۔اس مثال میں فعل( خذم) مجرد میں لازم تھا کہ باب افتعال میں آنے کے بعد متعدی ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۷)۔۔۔۔۔۔تخییر: جیسے: اِطَّبَخَ تِلْمِیْذٌ: شاگرد نے اپنے لیے پکایا۔اس مثال میں فاعل( تلمیذ) نے پکانے کاکام اپنے لئے اختیارکیاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۸)۔۔۔۔۔۔تحویل: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِخْتَشَبَ زَیْدٌ السَّیْفَ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے تلوار کو لکڑی جیسا بنادیا<span style="white-space: pre;"> </span> خَشَبٌ <span style="white-space: pre;"> </span> لکڑی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( زید)نے مفعول (السیف)کو مأخذ( لکڑی) جیسا بنا دیا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۹)۔۔۔۔۔۔تطلیہ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِغْتَمَرَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے اپنے جسم پر زعفران ملا <span style="white-space: pre;"> </span> غُمْرٌ <span style="white-space: pre;"> </span>زعفران</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)نے مأخذ( زعفران) کو اپنے جسم پر ملا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۰)۔۔۔۔۔۔ تصرف: جیسے: اِکْتَسَبَ یُوْسُفُ: یوسف نے کمائی میں محنت وکوشش کی۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زید)نے کسب یعنی کمانے کے کام میں کوشش اور جد وجہد کی،اسے تصرف کہتے ہیں۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۱)۔۔۔۔۔۔حسبان: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِغْتَشَّ الْمَلِکُ وَزِیْراً<span style="white-space: pre;"> </span>بادشاہ نے وزیر کو خائن گمان کیا<span style="white-space: pre;"> </span>غَشٌّ<span style="white-space: pre;"> </span>خیانت/دھوکہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( الملک)نے مفعول (وزیر) کو مأخذ (خیانت) سے موصوف گمان کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ:یاد رہے کہ یہ حسبان (گمان کرنا) اِغْتَشَّ کے لغوی معنی کے علاوہ اور معنی ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۲)۔۔۔۔۔۔ سلب مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِمْتَخَطَ بَکْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span> <span style="white-space: pre;"> </span>بکر نے رینٹھ دور کردی<span style="white-space: pre;"> </span> مُخَاطٌ<span style="white-space: pre;"> </span> رینٹھ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (بکر) نے مأخذ (مخاط) کو دور کردیا۔ <span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۳)۔۔۔۔۔۔ طلب مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِرْتَزَقَ الرَّجُلُ<span style="white-space: pre;"> </span>مرد نے رزق طلب کیا<span style="white-space: pre;"> </span>رِزْقٌ<span style="white-space: pre;"> </span>رزق</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( الرجل) نے مأخذ جو کہ رزق ہے اس کو طلب کیا ہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۴)۔۔۔۔۔۔ اخراج مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِمْتَخَّ وَسِیْمٌ الْعَظْمَ<span style="white-space: pre;"> </span>وسیم نے ہڈی سے گودا نکالا<span style="white-space: pre;"> </span> مُخٌّ<span style="white-space: pre;"> </span> گودا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (وسیم)نے مفعول (العظم) سے مأخذ (گودا) نکال دیا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۵)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اِرْتَعَثَتِ الْجَارِیَۃُ<span style="white-space: pre;"> </span>لڑکی نے بالی پہنی<span style="white-space: pre;"> </span>رَعْثَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بالی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (الجاریۃ) نے مأخذ( بالی) پہنی ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 605px; position: absolute; top: 61px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-28914043484285930932021-02-15T03:09:00.004-08:002021-02-15T03:36:10.060-08:00 تمرینات برائے ثلاثی مزیدفیہ بے ہمزہ وصل Tamreenat Baraye Sulasi Mazeed Feeh Be Hamza Wasl<h2 dir="rtl" style="text-align: right;"> تمرینات برائے ثلاثی مزیدفیہ بے ہمزہ وصل</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر1: درج ذیل خاصیات کی تعریف کریں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)بلوغ(۲)تعدیہ(۳)تصییر(۴)مطاوعت(۵)ابتداء(۶)لیاقت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۷)حینونت(۸)تعریض(۹)مبالغہ (۱۰) تحول (۱۱) موافقت (۱۲) تحویل (۱۳)نسبت مأخذ(۱۴) تخییل (۱۵) تشارک ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر2:درج ذیل جملوں کا ترجمہ کیاگیا ہے آپ فقط ان میں پائی جانے والی خاصیات بیان کریں: أذَبَ الْمَکَانُ<span style="white-space: pre;"> </span>مکان میں مکھیاں بکثرت ہوگئیں</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَشَلَّ زَیْدٌ عَمْرواً<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے عمرو کو لنجا کرد یا </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَغْلَفَتْ ھِنْدَۃُ<span style="white-space: pre;"> </span>ہندہ نے غلاف بنایا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَقْبَسَ زَیْدٌ ھِنْدَۃَ<span style="white-space: pre;"> </span> زید نے ہندہ کو آگ دی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَخْذٰی اَسَدٌ <span style="white-space: pre;"> </span>شیر آہستہ آہستہ چلا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَظَّمَ سُہَیْلٌ الْکَلْبَ<span style="white-space: pre;"> </span> سہیل نے کتے کو ہڈی دی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَمَّمْتُ زَیْداً<span style="white-space: pre;"> </span>میں نے زید کو عمامہ دیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَقَّدَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span> زید نے ہار پہنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">شَاتَمَ زَیْدٌ وَّعَمْرٌو<span style="white-space: pre;"> </span> زید اورعمرو نے باہم گالی گلوچ کی </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ضَاعَفْتُ زَیْداً<span style="white-space: pre;"> </span>میں نے زید کو دوگنا دیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَبَوَّبَ عَمْروٌ<span style="white-space: pre;"> </span>عمرو نے دروازہ بنایا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَلَیَّثَ یُوْسُفُ<span style="white-space: pre;"> </span>یوسف شیر کی طرح ہوگیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَسَوَّرَتِ الْمَرْأَۃُ<span style="white-space: pre;"> </span>عورت نے کنگن پہنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">جَاذَبْتُ زَیْداً ثَوْبًا<span style="white-space: pre;"> </span>میں نے زید سے کپڑا چھینا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">قَاتَلْتُ جُنْداً<span style="white-space: pre;"> </span>میں نے لشکر سے لڑائی کی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر3:ذیل میں دئیے گئے جملوں کا ترجمہ کریں نیز ان میں پائی جانے والی خاصیات بیان کریں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۱)أَغْضَبَ اللَّیْلُ(۲)اَعْصَرَ بَکْرٌ(۳)اَشْظٰی خَالِدٌ تِلْمِیْذاً(۴)وَقَّفَتِ الْاُمُّ بِنْتَہَا(۵)فَطَّنَ بَکْرٌ خَالِداً(۶) فَضَّضَ عَمْرُ السَّیْف(۷)تَشَمَّمَتْ ہِنْدَۃُ(۸)تَخَبَّثَ تَوْقِیْرٌ (۹) تَقَبّٰی الْجَبَلُ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر4:درج ذیل مثالوں کا خاصیات کے حوالے سے باہم ربط بتائیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔ذئب ،ذؤب اور تذاء ب کا خاصیات کے حوالے سے آپس میں کیا تعلق ہے؟</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔سرّم اور تسرّم کا خاصیات کی روشنی میں باہمی تعلق کیاہے؟</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔تخییل اورتکلف میں کیافرق ہے ؟</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div id="gtx-trans" style="left: 626px; position: absolute; top: -20px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-73796662482184915072021-02-15T03:08:00.002-08:002021-02-15T03:36:10.184-08:00۔باب تَفَاعُل کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 11<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (11)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب تَفَاعُل کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی درج ذیل خاصیات ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱) تعمل (۲) موافقت (۳) ابتداء</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴) مطاوعت (۵) تشارک (۶) تخییل </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔تعمل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَسَایَفُوْا<span style="white-space: pre;"> </span>وہ تلوار سے لڑے<span style="white-space: pre;"> </span>سَیْفٌ<span style="white-space: pre;"> </span>تلوار</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( ضمیر جمع غائب ) مأخذ( تلوار) کو اپنے عمل میں لائے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔موافقت:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> باب تفاعل درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(i)موافقت نَصَرَ یَنْصُرُ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> جیسے:عَلاَ یَعْلُوْ یعنی بلند ہوناسے تَعَالٰی : بلند ہواوہ ایک مرد۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(ii) موافقت إِفْعَال:با ب تفاعل کاإفعال کے ہم معنی ہونا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> جیسے :تَیَامَنَ بمعنی أَیْمَنَ:وہ یمن میں داخل ہوا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۳)۔۔۔۔۔۔ابتداء: با ب تفاعل کا ابتداءً ایسے معنی کے لیے آنا جس کے لیے اس کامجرد استعمال نہ ہوا ہو۔جیسے: تَبَارَکَ اللہُ : اللہ تعالی برکت والاہے کہ مجرد میں اس کا مادہ بَرَکَ آیا جو کہ اونٹ کو بٹھانے کے معنی میں ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔مطاوعت مُفَاعَلَۃ:با ب مفاعلہ کے بعد تفاعل کا اس غرض سے آنا تاکہ یہ معلوم ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے مفعول پر جو اثرکیاتھا مفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔ جیسے: بَاعَدَ زَیْدٌ عَمْروًا فَتَبَاعَدَ : زید نے عمرو کو دور کیاتو وہ دور ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔تشارک: جیسے: تَقَاتَلَ زَیْدٌ وَعَمْرٌو: زید اورعمرو نے باہم قتال کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مفاعلۃاور تفاعل کافرق :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> مفاعلہ اور تفاعل دونوں اس لحاظ سے تو متفق ہیں کہ ان دونوں میں اشتراک والا خاصہ پایا جاتاہے لیکن لفظی اعتبار سے ان میں یہ فرق ہے کہ باب مفاعلہ میں لفظی اعتبار سے ایک اسم فاعل بنتا ہے اور دوسرا مفعول ، لیکن باب تفاعل میں دونوں اسم بصورت فاعل ہوتے ہیں اور دونوں کے درمیان حرف عطف ہوتا ہے جو دونوں کو حکم میں شریک کرتاہے۔جیساکہ اس مثال سے واضح ہے: تَقَابَلَ زَیْدٌ وَخَالِدٌ: زید اور خالد نے باہم مقابلہ کیا ،کہ اس میں حرف عطف استعمال ہوا ہے۔ قَاتَلَ زَیْدٌ خَالِداً: زید اور خالد نے باہم قتال کیا ،کہ اس میں حرف عطف استعمال نہیں ہوا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔تخییل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَبَاکٰی زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید بناوٹی رونارویا<span style="white-space: pre;"> </span>بُکَاءٌ<span style="white-space: pre;"> </span>رونا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)نے اپنے اندر مأخذ( رونے) کاحصول ظاہر کیاہے باوجودیکہ رونااسے ناپسند ہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تخییل وتکلف میں فرق: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔تخییل میں مأخذ (جس وصف کو ظاہرکیا جارہا ہے) حقیقۃ مرغوب وپسندیدہ نہیں ہوتا، جیسے: تَمَارَضَ زَیْدٌ : زید بتکلف بیمار بنا، حقیقت میں بیمار نہیں تھا اور مرض حقیقت میں پسند اور مرغوب نہیں ہوتا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔تکلف میں وہ مأخذ (یعنی وہ وصف جس کو بطور تصنع ظاہر کیا جا رہا ہے) مرغوب وپسندیدہ ہوتا ہے۔ جیسے: تَشَجَّعَ زَیْدٌ : زید بتکلف شجاع (بہادر) بنا، یہ مأخذ (شجاعت) حقیقت میں مرغوب وپسندیدہ ہوتا ہے خلاصہ یہ کہ فرق رغبت وعدم رغبت کا ہوتا ہے۔</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div id="gtx-trans" style="left: 609px; position: absolute; top: 61px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-66785094088748494462021-02-15T03:06:00.004-08:002021-02-15T03:36:10.307-08:00باب تَفَعُّل کی خاصیات۔ Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 10<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر: (10)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب تَفَعُّل کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی خاصیات درج ذیل ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)تعمل(۲)موافقت(۳)ابتداء(۴)اتخا ذ(۵)سلب مأخذ (۶) تدریج (۷)صیرورت (۸)تحول (۹) مطاوعت(۱۰)طلب مأخذ(۱۱)لبس مأخذ (۱۲)اخراج مأخذ (۱۳) تجنب (۱۴)تکلف (۱۵)تحویل (۱۶) حسبان (۱۷)تطلیہ ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔تعمل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ <span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَتَرَّسَ مُجَاھِدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>مجاھد ڈھال کو کام میں لایا<span style="white-space: pre;"> </span>تِرْسٌ<span style="white-space: pre;"> </span>ڈھال </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (مجاہد) مأخذ( ڈھال )کو اپنے کام میں لایاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔موافقت: تفعل کا کسی باب کے ہم معنی ہونا۔اور با ب تفعل درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت کَرُمَ یَکْرُمُ:با ب تفعل کا باب کرم یکرم کے ہم معنی ہونا۔جیسے: جَعُدَ الشَّعْرُوَتَجَعَّدَ الشَّعْرُ: بال گھنگریالے ہوگئے، دونوں باب ہم معنی استعمال ہوئے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت نَصَرَ یَنْصُرُ: با ب تفعل کا باب نصر ینصر کے ہم معنی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ہونا۔ جیسے: قَفَرَ عَمْروٌ بَکْراً وَ تَقَفَّرَ عَمْرٌوبَکْراً: عمرو نے بکر کا تعاقب کیا۔دونوں ابواب ہم معنی ہیں۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت سَمِعَ یَسْمَعُ:با ب تفعل کابا ب سمع یسمع کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: ذَئِبَ زَیْدٌ وَتَذَأَّ بَ زَیْدٌ: زید مکاری میں بھیڑیئے کی مانند ہوگیا، دونوں باب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقت ضَرَبَ یَضْرِبُ: با ب تفعل کا با ب ضرب یضرب کے ہم معنی ہونا۔جیسے: وَرَکَ زَیْدٌ وَ َتوَرَّکَ زَیْدٌ: زید نے سرین پر سہارا لیا، دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۵۔موافقت إِفْعَال: با ب تفعل کابا ب إفعال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَبَصَّرَ وَأَبْصَرَ بَکْرٌ: بکر نے دیکھا، دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۶۔موافقت تَفْعِیْل:با ب تفعل کا با ب تفعیل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَکَلَّمَ سُہَیْلٌ وَ کَلَّمَ سُہَیْلٌ: سہیل نے بات کی،دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۷۔موافقت اِفْتِعَال:با ب تفعل کا با ب افتعال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَخَشَّبَ وَاِخْتَشَبَ بِلَالٌ السَّیْفَ: بلال نے تلوار کو لکڑی جیسا بنادیا، دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۸۔موافقت اِسْتِفْعَال:با ب تفعل کا با ب استفعال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَخَرَّجَ زَیْدٌ وَاِسْتَخْرَجَ زَیْدٌ: زید نے استخراج کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۹۔موافقت تَفَعْلُل:باب تفعل کاباب تفعلل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَرَشَّشَ الْمَآءُ وَ تَرَشْرَشَ الْمَآءُ: پانی بہ گیا، دونوں باب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔ابتداء:با ب تفعل کا ایسے معنی کے لئے آنا کہ مجرد میں ایسے معنی میں</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">استعمال نہ ہوا ہو۔ پھر اس کی دو صورتیں ہیں : </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔سرے سے مجرد میں استعمال ہی نہ ہوا ہو۔ مثال: تَشَمَّسَ عَمْروٌ: عمرو دھوپ میں بیٹھا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔مجرد میں استعمال تو ہو لیکن اور معنی میں استعمال ہوا ہو، مثال: تَکَلَّمَ مُوْسٰی: موسی نے بات کی، مجرد میں یہ مادہ کَلِمَ: وہ مجروح(زخمی) ہوا یعنی: زخمی ہونے کے معنی میں استعمال ہو ا ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔اتخاذ: اس کی کئی صورتیں بنتی ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔فاعل کا مدلول مأخذ کوبنانا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔فاعل کا مأخذ کو پکڑلینایا اختیار کرلینا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔فاعل کا مفعول کو مأخذ بنانا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔فاعل کا مفعول کو مأخذ میں پکڑنا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صورت<span style="white-space: pre;"> </span>مثال <span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اول<span style="white-space: pre;"> </span>تَخَبَّصَ عُمَرُ عمر نے گھی کھجور کاحلوہ بنایا<span style="white-space: pre;"> </span>خَبِیْصَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>کھجوراورگھی سے تیار شدہ حلوہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ثانی<span style="white-space: pre;"> </span>تَحَرَّزَ مِنْہُ زید زیدنے اس سے پناہ پکڑی<span style="white-space: pre;"> </span> حِرْزٌ <span style="white-space: pre;"> </span> پناہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ثالث<span style="white-space: pre;"> </span>تَوَسَّدَبَكرٌ الحَجَرَ بکر نے پتھر کوتکیہ بنایا <span style="white-space: pre;"> </span> وِسَادَۃٌ <span style="white-space: pre;"> </span> تکیہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">رابع <span style="white-space: pre;"> </span> تَاَئبَّطَ الرَّجُلُ الصَّبِیَّمردنے بچے کو بغل میں پکڑا اِبْطٌ <span style="white-space: pre;"> </span>بغل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">پہلی مثال میں فاعل (عمر) نے مأخذ( حلوہ) کو بنایاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">دوسری مثال میں فاعل (زید)نے مأخذ (پناہ)کو پکڑا یا اختیار کیا ہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تیسری مثال میں فاعل (بکر)نے مفعول(الحجر)کو مأخذ (تکیہ) بنایاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">چوتھی مثال میں فاعل (الرجل)نے مفعول( الصبی)کو مأخذ (بغل) میں پکڑاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔سلب مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَمَخَّطَ عَبْدُ اللہِ <span style="white-space: pre;"> </span>عبد اللہ نے رینٹھ دور کردی<span style="white-space: pre;"> </span> مَخَاطٌ <span style="white-space: pre;"> </span> رینٹھ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(عبداللہ)نے مأخذ( رینٹھ)جوکہ ناک میں ہوتی ہے اسے نکال کردور کردیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔تدریج:اسکی دو صورتیں ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔کسی عمل کا ایک مرتبہ حصول ممکن ہونے کے باوجود فاعل کا اس کو بار بار کرنا۔ مثال: تَجَرَّعَ خَالِدٌ الْمَآءَ: خالد نے پانی کو گھونٹ گھونٹ پیا۔اس مثال میں فاعل (خالد) نے پانی پینے والا کام آہستہ آہستہ کیا ہے حالانکہ ایک ہی مرتبہ پانی پینابھی ممکن تھا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔جس عمل کا یکبارگی حصول نا ممکن ہو فاعل کا اس کو آہستہ آہستہ کرنا۔ مثال: تَحَفَّظَ ہَاشِمٌ الْقُرْآنَ: ہاشم نے آہستہ آہستہ قرآن حفظ کیا۔اس مثال میں فاعل(ہاشم )نے حفظ قرآن والا کام جویکبارگی ناممکن تھااسے آہستہ آہستہ کیاہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۷)۔۔۔۔۔۔صیرورت:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَمَوَّلَ عَمْرٌو<span style="white-space: pre;"> </span>عمرو مال والا ہوگیا<span style="white-space: pre;"> </span>مال<span style="white-space: pre;"> </span>مال/دولت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( عمرو) مأخذ( مال )والاہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۸)۔۔۔۔۔۔تحول: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَذَ ئَّ بَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید خباثت میں بھیڑیے کی مانند ہوگیا<span style="white-space: pre;"> </span>ذِئْبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بھیڑیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( زید) مأخذ( ذئب )کی مثل ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۹)۔۔۔۔۔۔مطاوعت: با ب تفعل درج ذیل ابواب کی مطاوعت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔مطاوعت مُفَاعَلَۃ: با ب مفاعلہ کے بعد با ب تفعل کالانا، مثال: بَاعَدَ بَکْرٌ وَلِیْداً فَتَبَعَّدَ: بکر نے ولید کو دور کیا تو وہ دور ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔مطاوعت تَفْعِیْل: با ب تفعیل کے بعد با ب تفعل کا آنا، اس صورت میں مطاوعت کی دوصورتیں بنتی ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔فاعل کا اثر مفعول سے جدا نہ ہوسکے۔ مثال: قَطَّعْتُہ، فَتَقَطَّعَ: میں نے اسے ٹکڑے ٹکڑے کیا تووہ ٹکڑے ٹکڑے ہوگیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔فاعل کا اثرمفعول سے جدا ہو سکے۔مثال: اَدَّبْتُہ، فَتَأَدَّبَ: میں نے اسے ادب سکھایا تو اس نے ادب سیکھ لیا، بعض اوقات یہ ادب جدا بھی ہوجاتا ہے تووہ بے ادب ہو جاتا ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۰)۔۔۔۔۔۔طلب مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَرَبَّحَ عِیْسیٰ<span style="white-space: pre;"> </span>عیسیٰ نے نفع طلب کیا<span style="white-space: pre;"> </span> رِبْحٌ <span style="white-space: pre;"> </span>نفع/فائدہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( عیسی)نے مأخذ (نفع )طلب کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۱۱)۔۔۔۔۔۔ لبس مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَخَتَّمَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>خالد نے انگوٹھی پہنی <span style="white-space: pre;"> </span> خَاتَمٌ <span style="white-space: pre;"> </span>انگوٹھی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید) نے مأخذ (انگوٹھی) پہنی۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: یاد رہے کہ خاتم کا لغوی معنی تو انگوٹھی ہے لیکن پہننے والامعنی باب تفعل میں آنے کی وجہ سے پیدا ہوگیاکہ اس تختم کے اندر لبس کا معنی ماخوذ ہے جو اس کے لغوی معنی کے علاوہ ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۲)۔۔۔۔۔۔اخراج مأخذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَمَخَّخَ وَسِیْمٌ الْعَظْمَ<span style="white-space: pre;"> </span>وسیم نے ہڈی سے گودا نکالا <span style="white-space: pre;"> </span> مُخٌّ <span style="white-space: pre;"> </span>گودا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (وسیم)نے مفعول( عظم )سے مأخذ (گودا) نکالا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۳)۔۔۔۔۔۔تجنب: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَحَوَّبَ زَیْدٌ <span style="white-space: pre;"> </span>زید گناہ سے بچ گیا<span style="white-space: pre;"> </span>حُوْبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>گناہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید) مأخذ (گناہ) سے بچا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۴)۔۔۔۔۔۔تکلف: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَشَجَّعَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید بتکلف بہادر بنا<span style="white-space: pre;"> </span> شُجَاعَۃٌ <span style="white-space: pre;"> </span> بہادری</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( زید)نے اپنی رغبت سے مأخذ ( شجاعت )میں</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">بناوٹ ظاہرکی ہے ،کیونکہ یہ جملہ اس وقت بولاجاتاہے جب حقیقتا وہ صفت اس شخص میں نہ پائی جاتی ہو۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۵)۔۔۔۔۔۔ تحویل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَخَشَّبَ وَلِیْدٌ السَّیْفَ <span style="white-space: pre;"> </span>ولید نے تلوار کو لکڑی جیسا بنادیا<span style="white-space: pre;"> </span>خَشَبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>لکڑی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (ولید)نے مفعول (سیف )کو مأخذ (لکڑی) کی مثل بنادیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۶)۔۔۔۔۔۔حسبان:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَسَرَّجَ خَالِدٌ عَمْروْا<span style="white-space: pre;"> </span>خالد نے عمرو کو جھوٹ سے موصوف گمان کیا <span style="white-space: pre;"> </span>اُسْرُوْجَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> جھوٹ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (خالد) نے مفعول( عمرو)کو مأخذ (جھوٹ) سے موصوف گمان کیاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۷)۔۔۔۔۔۔تطلیہ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تَغَمَّرَ بِلَالٌ زَیْدًا<span style="white-space: pre;"> </span>بلال نے زیدکے جسم پر زعفران ملا<span style="white-space: pre;"> </span>غُمْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زعفران</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (بلال) نے زیدکے جسم پر مأخذ (زعفران) ملا ۔</p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div id="gtx-trans" style="left: 636px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-77167359642613317462021-02-15T03:04:00.004-08:002021-02-15T03:36:10.431-08:00باب مُفَاعَلَۃ کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 9<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (9)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب مُفَاعَلَۃ کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی درج ذیل خاصیات ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)تعمل (۲)موافقت(۳)ابتداء(۴)اتخاذ (۵)بلوغ (۶)تصییر (۷)مشارکت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔تَعُّمُلْ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سَایَفَ زَیْدٌ وَّبَکْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span> زید اور بکر باہم تلوار سے لڑے<span style="white-space: pre;"> </span>سَیْفٌ<span style="white-space: pre;"> </span>تلوار</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید اور بکر) مأخذ( سیف) کو اپنے لڑائی کے کام میں لائے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مُوَافَقَت:باب مفاعلہ درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت نَصَرَ: باب مفاعلہ کا نصر کے ہم معنی ہونا۔جیسے: خَذَلَ بَکْرٌ وَ خَاذَلَ بَکْرٌ: (بکر نے مدد چھوڑدی) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت إِفْعَال:باب مفاعلہ کا باب افعال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: أَبْعَدَ خَالِدٌ وَبَاعَدَ خَالِدٌ: دونوں فعل ہم معنی ہیں کہ( خالد نے دور کردیا)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت تَفْعِیْل:باب مفاعلہ کا باب تفعیل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: بَاکَرَ وَلِیْدٌ وَ بَکَّرَ وَلِیْدٌ: ( ولید صبح کے وقت پہنچا)۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۳)۔۔۔۔۔۔اِبْتِدَاء: باب مفاعلہ کا ابتداءً ایسے معنی میں استعمال ہونا کہ اس کا مجرد اس معنی میں استعمال نہ ہوا ہو۔جیسے : قَاسٰی بَکْرٌہٰذِہٖ الْمُصِیْبَۃَ: (بکر نے اس مصیبت کو برداشت کیا)۔اس مثال میں قَاسٰی فعل باب مفاعلہ سے ہے کہ اس کا مجرد قَسْوَۃٌ، قَاسٰی کے معنی میں استعمال نہیں ہوتا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔اِتِّخَاذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ظَائَرَ زَیْدٌ الْمَرْاَئۃَ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے عورت کو دایہ بنایا<span style="white-space: pre;"> </span>ظِئْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>دایہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)نے مفعول (المرء ۃ) کو مأخذ( دایہ) بنایا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔ بُلُوْغِ زَمَانی: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">بَاکَرَ زَیْدٌ <span style="white-space: pre;"> </span>زید صبح کے وقت پہنچا <span style="white-space: pre;"> </span> بُکْرَۃٌ <span style="white-space: pre;"> </span> وقت صبح</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( زید )مأخذ (صبح )کے وقت پہنچا،یہی بلوغ زمانی ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔ تَصْیِیْر: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَافَاکَ اللہُ <span style="white-space: pre;"> </span>اللہ تجھے عافیت دے <span style="white-space: pre;"> </span>عَافِیَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>عافیت /آرام</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( لفظِ اللہ)نے مفعول( ضمیر مخاطب )کو صاحب مأخذ یعنی عافیت والا بنایاہے اور چونکہ جملہ انشائیہ ہے اس لئے ترجمہ دعائیہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ہے اور اس کامطلب ہوگا: جَعَلَکَ اللہ ذَاعَافِیَۃٍ: یعنی الّٰلہ تعالی تجھے عافیت والا بنادے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۷)۔۔۔۔۔۔مُشَارَکَت: کسی کام میں دو چیزوں کا اس طرح شریک ہونا کہ ان میں سے ہر ایک فاعل بھی ہو اور مفعول بھی۔جیسے: قَاتَلَ خَالِدٌ نَعِیْماً: (خالد اور نعیم نے آپس میں لڑائی کی)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">لفظاً فاعل ومفعول کے متعدد ہونے کے اعتبار سے چار صورتیں بنتی ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔فاعل ومفعول ایک ایک ہوں۔ جیسے: قَاتَلَ زَیْدٌ عَمْرواً: زید نے عمرو سے قتال کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔فاعل ومفعول دونوں متعدد ہوں۔ جیسے: قَاتَلْنَاھُمْ: ہم نے ان سے قتال کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔فاعل متعدد ہوں اور مفعول واحد ہو۔ جیسے: قَاتَلْنَاہ،: ہم نے اس سے قتال کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔فاعل واحد ہو اور مفعول متعدد ہوں جیسے: قَاتَلْتُہُمْ: میں نے ان سے قتال کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۸)۔۔۔۔۔۔بلوغ مکانی: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">شَآءَ مَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید ملک شام میں پہنچا<span style="white-space: pre;"> </span> اَلشَامُ <span style="white-space: pre;"> </span>ملک شام</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید) مأخذ( ملک شام )میں پہنچ گیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 635px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-34893542685896403542021-02-15T03:03:00.003-08:002021-02-15T03:36:10.555-08:00۔باب تَفْعِیْل کی خاصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 8<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (8)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب تَفْعِیْل کی خاصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس باب کی درج ذیل خاصیات ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)تعمل (۲)موافقت(۳)ابتداء(۴)اتخاذ(۵)بلو غ(۶)سلب مأخذ (۷)قطع مأخذ(۸)اعطائے مأخذ (۹)تدریج(۱۰) صیر و ر ت(۱۱) تحول (۱۲) مبالغہ(۱۳)تعدیہ(۱۴)تصییر(۱۵)تحویل(۱۶)قصر(۱۷) تخلیط (۱۸) وقوع (۱۹) اطعام مأخذ(۲۰)الباس مأخذ (۲۱)اخراج مأخذ(۲۲)نسبت بمأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔تَعَمُّلْ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سَفَّدَ زَیْدٌ اللَّحْمَ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے گوشت بھوننے کے لئے سیخ میں پرویا<span style="white-space: pre;"> </span>سَفُّوْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>سیخ جس پر گوشت بھوناجاتاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید )مأخذ( سیخ )کو گوشت بھوننے کے کام میں لایاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔مُوَافَقَتْ:باب تفعیل درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت سَمِعَ یَسْمَعُ: باب تفعیل کا باب سمع یسمع کے ہم معنی ہونا۔جیسے: خَشِیَ وَ خَشّٰی زَیْدٌ: ( زید ڈرا، یہ دونوں فعل ہم معنی ہیں)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت ضَرَبَ وَنَصَرَ: باب تفعیل کا باب ضرب ونصرکے ہم</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">معنی ہونا۔جیسے: عَجَزَتْ (ض) وَعَجَزَتْ (ن)وَ عَجَّزَتِ الْمَرْءَ ۃُ (عورت بوڑھی ہو گئی) تینوں ابواب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت إِفْعَال: باب إفعال کا باب تفعیل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: اَبْکَرَ زَیْدٌ وَ بَکَّرَ زَیْدٌ: ( زید صبح سویرے پہنچا) دونوں ابواب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقت مُفَاعَلَۃ: باب مفاعلہ کا باب تفعیل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: بَاکَرَہ، زَیْدٌ وَ بَکَّرَہ، زَیْدٌ: ( زید اس کے پاس صبح سویرے آیا)دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۵۔موافقت تَفَعُّل: باب تفعل کاباب تفعیل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: زَنَّخَ حَسَنٌ وَ تَزَنَّخَ حَسَنٌ: (حسن نے بار بار پانی پیا)دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۶۔موافقت فَعْلَلَ: باب تفعیل کا باب فعلل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: قَرَّصَ زَیْدٌوَقَرْصَبَ زَیْدٌ: ( زید نے کاٹا) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۷۔موافقت فَیْعَلَۃ: باب تفعیل کا باب فیعلۃ کے ہم معنی ہونا۔جیسے: ھَلَّلَ ہَاشِمٌ وَ ھَیْلَلَ ہَاشِمٌ: ( ہاشم نے لَااِلٰہَ اِلاَّ اللہُ پڑھا) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔اِبْتِدَاء:ابتداء کی دوصورتیں ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔کسی فعل کا ابتدا ءً باب تفعیل سے اس معنی کے لئے آنا جو مجرد میں نہ پائے جاتے ہوں۔جیسے:کَلَّمَ عَمْروٌ(عمرو نے کلام کیا)کَلَّمَ کامادہ مجرد میں پایاتو جاتاہے مگر معنی زخمی کرنے کے ہیں اور مزید فیہ میں آکر یہ کلام کرنے کے معنی میں ہوگیا، اسے ابتداء کہتے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔مجرد میں وہ فعل استعمال ہی نہ ہوا ہو ۔جیسے : ھَلَّلَ زَیْدٌ:(زید نے لَااِلٰہَ اِلاَّ اللہُ پڑھا)اورمجرد میں ھَلَلَ یاھَلَّ کامادہ استعمال نہیں ہوتاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۴)۔۔۔۔۔۔ اِتِّخَاذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">حَیَّسَ نُعْمَانُ بْنُ سَعِیْدٍ نعمان بن سعید نے حلوہ بنایا حَیْسٌ <span style="white-space: pre;"> </span> حلوہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں (فاعل نعمان بن سعید) نے مأخذ( حلوہ) بنایا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۵)۔۔۔۔۔۔بُلُوْغ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">خَیَّمَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span> زید خیمے میں پہنچا<span style="white-space: pre;"> </span> خَیْمَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> خیمہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زید) مأخذ( خیمہ) میں پہنچ گیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۶)۔۔۔۔۔۔ سَلْبِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مَخَّطَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span> زید نے رینٹھ کو دور کردیا<span style="white-space: pre;"> </span> مُخَاطٌ <span style="white-space: pre;"> </span> رینٹھ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید)نے مأخذ( رینٹھ )کو دور کردیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۷)۔۔۔۔۔۔قَطْعِ مَأخَذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَذَّقَ الْغُلاَمُ<span style="white-space: pre;"> </span>لڑکے نے شاخ کو کاٹا<span style="white-space: pre;"> </span>عَذْقٌ<span style="white-space: pre;"> </span>شاخ /ٹہنی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( غلام)نے مأخذ( شاخ) کو کاٹ دیا ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۸)۔۔۔۔۔۔اعطائے مَأخَذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلو لِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">فَطَّرَ بَکْرٌ خَالِداً<span style="white-space: pre;"> </span>بکر نے خالد کو ناشتہ دیا<span style="white-space: pre;"> </span> فُطُوْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span> ناشتہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(بکر)نے مفعول(خالد)کو مأخذ(ناشتہ)دیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> (۹)۔۔۔۔۔۔تَدْرِیْج:جیسے: رَسَّلَ خَالِدٌ( خالد نے آہستہ آہستہ پڑھا)اس مثال میں فاعل (خالد) نے پڑھنے کاکام آہستہ آہستہ کیاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۰)۔۔۔۔۔۔صَیْرُوْرَتْ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلو لِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَجَّزَتِ الْمَرْأۃُ<span style="white-space: pre;"> </span>عورت بوڑھی ہو گئی <span style="white-space: pre;"> </span>عَجُوْزٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بوڑھی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل ( اَلْمَرْاَئۃُ)صاحب مأخذ (بوڑھی) ہوگئی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۱)۔۔۔۔۔۔تَحَوُّلْ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">لَیَّثَ نَعِیْمٌ<span style="white-space: pre;"> </span>نعیم شجاعت میں شیر کی مانند ہوگیا<span style="white-space: pre;"> </span> لَیْثٌ <span style="white-space: pre;"> </span> شیر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( نعیم )مأخذ( شیر) کی مثل ہوگیاہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۲)۔۔۔۔۔۔مُبَالَغَہ: اس کی تین قسمیں ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔فعل میں مبالغہ ۲۔مفعول میں مبالغہ ۳۔فاعل میں مبالغہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔فعل میں مبالغہ جیسے: صَرَّحَ الْحَقُّ:(حق خوب ظاہر ہوگیا)۔اس مثال میں نفس فعل یعنی ظہور میں مبالغہ پایاجارہاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔مفعول میں مبالغہ جیسے: قَطَّعَ زَیْدٌ الثِّیَابَ:( زید نے بہت سے کپڑے کاٹے) اس صورت میں مبالغہ فعل میں نہیں بلکہ مفعول یعنی کپڑوں میں ہورہاہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔فاعل میں مبالغہ جیسے: مَوَّتَ الْاِبِلُ: (اونٹوں میں موت عام ہوگئی)اس صورت میں مبالغہ فاعل یعنی اونٹوں میں ہورہا ہے ،نہ کہ فعل میں اور نہ ہی مفعول میں ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: یہ خاصہ باب تفعیل میں زیادہ استعمال ہوتاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۳/۱۴)۔۔۔۔۔۔ تَعْدِیَہ وتَصْیِیْر: یاد رہے کہ باب إفعال میں یہ بات گزری ہے کہ تعدیہ وتصییر کے مابین عموم وخصوص من وجہ کی نسبت</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ہے اس میں دو مادے افتراقی اور ایک مادہ اجتماعی ہوتا ہے ۔تعدیہ کا معنی ہے لازم کو متعدی کرنا اور تصییر کا معنی ہے فاعل کا مفعو ل کوصاحب مأخذ بنانا یہاں ان تینوں کی امثلہ ذکرکی جارہی ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔مادہ اجتماعی کی مثال: جس میں تعدیہ وتصییر دونوں معانی پائے جائیں، جیسے:نَزَّلْتُ زَیْداً۔اس مثال میں تعدیہ کا معنی یوں بنتا ہے کہ مجرد میں یہ فعل نَزَلَ (وہ اترا) لازم ہے،اورتفعیل میں آکر متعدی ہوگیا(یعنی میں نے زید کو اتارا) اور تصییر کا معنی یوں ہوگا: نَزَّلْتُ زَیْداً: اَیْ جَعَلْتُ زَیْد اً ذَا نُزُوْلٍ۔ یعنی میں نے زیدکو صاحب نزول (صاحب مأخذ ) کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔ افتراقی مادہ کی مثال: جس میں فقط تعدیہ ہو۔ جیسے: مجرد میں فَرِحَ زَیْدٌ لازم ہے اور باب تفعیل میں آکر یہی مادہ فَرَّحْتُ زَیْداً ہوگیا جو کہ متعدی ہے معنی ہے( میں نے زید کو خوش کیا )اس کو تصییر کے معنی میں نہیں لا سکتے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔افتراقی مادہ کی مثال: جس میں فقط تصییر ہو تعدیہ نہ ہو سکے۔ جیسے: وَتَّرْتُ الْقَوْسَ: میں نے قوس (کمان )کو صاحب مأخذ یعنی وتر والا بنادیا، اَیْ جَعَلْتُ الْقَوْسَ ذَا وِتْرٍ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۵)۔۔۔۔۔۔تَحْوِیْل: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صورت<span style="white-space: pre;"> </span>مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ مدلولِ مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عین مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> نَصَّرَزَیْدٌ بَکْرًا<span style="white-space: pre;"> </span>زیدنے بکر کو نصرانی بنادیا<span style="white-space: pre;"> </span>نصرانی<span style="white-space: pre;"> </span>نصرانی ہونا </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثل مأخذ خَیَّمَ زَیْدٌالرِّدَآءَ زیدنے چادر کو خیمہ بنالیا خَیْمَۃٌ خیمہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ان مثالوں میں بالترتیب زید نے بکر کو عین مأخذ یعنی نصرانی کردیا، اوردوسری مثال میں زیدنے چادر کو خیمہ کی طرح بنادیا۔ پہلی مثال کامحلِ استشہاد وہ حدیث پاک بھی ہے جس میں سرکار صلی اللہ تعالی علیہ وسلم نے ارشاد فرمایا: کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَۃِ فَأَبَوَاہُ یُہَوِّدَانِہِ وَیُنَصِّرَانِہِ أَوْ یُمَجِّسَانِہِ۔ کیونکہ یہاں پر باب تفعیل کے ہی صیغے استعمال فرمائے گئے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۶)۔۔۔۔۔۔ قَصَر: جیسے: ھَلَّلَ زَیْدٌ:( زید نے لَااِلٰہَ اِلاَّ اللہُ پڑھا)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں جو شخص لَااِلٰہَ اِلاَّ اللہُ کہے اس کے کلام کو بیان کرنے کے لئے کسی طویل کلام کی بجائے صرف ھَلَّلَ کہہ کر بات کی جاسکتی ہے ،اور اسی اختصارکانام قصر ہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۷)۔۔۔۔۔۔تَخْلِیْط:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سَیَّعَ زَیْدٌ الْحَائِطَ زید نے دیوار کو گارے سے لیپا<span style="white-space: pre;"> </span> سِیَاعٌ گارا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زید)نے مفعول دیوار کو مأخذ (گارے) سے لیپا ہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۸)۔۔۔۔۔۔وُقُوْع:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">طَرَّفَ التِّبْنُ<span style="white-space: pre;"> </span>تنکا آنکھ میں گرا<span style="white-space: pre;"> </span>طَرْفٌ<span style="white-space: pre;"> </span>آنکھ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (التبن) مأخذ( آنکھ )میں گر پڑا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱۹)۔۔۔۔۔۔إِطْعَامِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَسَّلَ وَلِیْدٌ اِبْنَہ، ولید نے اپنے بیٹے کو شہد کھلایا<span style="white-space: pre;"> </span>عَسَلٌ<span style="white-space: pre;"> </span>شہد</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (ولید)نے مفعول (ابنہ )کو مأخذ (شہد) کھلایا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲۰)۔۔۔۔۔۔إِلْبَاسِ مَأخَذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سَوَّرَتِ الْاُمُّ بِنْتَھَا<span style="white-space: pre;"> </span>ماں نے اپنی بیٹی کو کنگن پہنایا <span style="white-space: pre;"> </span> سِوَارٌ<span style="white-space: pre;"> </span> کنگن</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(ماں)نے مفعول(بیٹی) کو مأخذ(کنگن) پہنایا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲۱)۔۔۔۔۔۔ إِخْرَاجِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span> <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مَخَّخَ خَالِدٌ الْعَظْمَ<span style="white-space: pre;"> </span>خالد نے ہڈی سے گودا نکالا<span style="white-space: pre;"> </span> مُخٌّ<span style="white-space: pre;"> </span> مغز /گودا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(خالد)نے مفعول (عظم)سے مأخذ(گودا)نکالاوراسی کو اخراج مأخذ سے تعبیر کیا جاتاہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲۲)۔۔۔۔۔۔نِسْبَتْ بِمَأخَذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">خَوَّنَ خَالِدٌ عَادِلاً<span style="white-space: pre;"> </span>خالد نے عادل کی طرف خیانت منسوب کی<span style="white-space: pre;"> </span> خِیَانَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span> خیانت کرنا </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(خالد)نے مفعول(عادل)کی طرف مأخذ (خیانت)کی نسبت کی ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-60107600839608125222021-02-15T02:55:00.003-08:002021-02-15T03:36:10.677-08:00ثلاثی مزید فیہ بے ہمزہ وصل کی خاصیات Khasiyat Abwab Us Sarf Sabaq No 7<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (7)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">ثلاثی مزید فیہ بے ہمزہ وصل کی خاصیات</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب اِفْعَال کی خاصیات ۔۔۔۔۔۔)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب میں درج ذیل خاصیات پائی جاتی ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)تعمل (۲)موافقت(۳)ابتداء(۴)اتخاذ(۵)بلوغ(۶)سلب مأخذ (۷)قطع مأخذ(۸)اعطائے مأخذ (۹)تدریج(۱۰) صیر و ر ت(۱۱) تحول (۱۲)مبالغہ(۱۳)تعدیہ(۱۴)تصییر(۱۵)مطاوعت(۱۶)کثرت مأخذ (۱۷) الزام(۱۸) وجدا ن(۱۹) تعریض (۲۰)لیاقت (۲۱)حینونت (۲۲)تألم مأخذ (۲۳) ضرب مأخذ ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(1)۔۔۔۔۔۔ تَعَمُّلْ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَعْصَمَ زَیْدٌالْقِرْبَۃَ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے مشک کو رسی سے باندھا<span style="white-space: pre;"> </span>عِصَامٌ<span style="white-space: pre;"> </span>رسی جس سے کسی چیز کو باندھاجائے</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید) مأخذ( رسی )کو عمل میں لایا ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(2)۔۔۔۔۔۔موافقت:بابإِفْعَال درج ذیل ابوا ب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقت سَمِعَ وَنَصَرَ: بابإفعال کا سمع ونصرکے ہم معنی ہونا، مثال: خَلَقَ وخَلِقَ الثَّوْبُ وَ أَخْلَقَ الثَّوْبُ : ( کپڑے بوسیدہ ہوگئے)۔ یہ تینوں ابواب ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقت تَفْعِیْل: باب إفعال کا باب تفعیل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: أَبْکَرَ وَبَکَّرَ زَیْدٌ: ( زید صبح سویرے پہنچا)۔ دونوں ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقت مُفَاعَلَۃ: باب إفعال کا باب مفاعلہ کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: أَخْزٰی زَیْدٌ وَ خَازٰی زَیْدٌ: (زید نے رسوا کیا)۔ دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقت تَفَعُّل: باب إفعال کا باب تفعل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَعَرّٰی بَکْرٌ وَ أَعْرٰی بَکْرٌ: ( بکر نے کپڑے اتارلیے)۔دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۵۔موافقت اِفْعِلاَ ل: باب إفعال کا باب افعلال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: اِزْرَقَّتْ عَیْنُہ، وَ أَزْرَقَتْ عَیْنُہ، : ( اس کی آنکھ نیلگوں ہوئی) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۶۔موافقت اِنْفِعَال:باب إفعال کا باب انفعال کے ہم معنی ہونا۔ جیسے: أَمْلَعَتِ النَّاقَۃُ وَ اِنْمَلَعَتِ النَّاقَۃُ: (اونٹنی تیز دوڑی) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۷۔موافقت اِسْتِفْعَال: باب إفعال کا باب استفعال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: أَعْصَمَ زَیْدٌ وَ اِسْتَعْصَمَ زَیْدٌ: ( زید باز رہا) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۸۔موافقت تَفَاعُل:باب إفعال کا باب تفاعل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: تَیَامَنَ زَیْدٌ وَ أَیْمَنَ زَیْدٌ: (زید ملک یمن گیا) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۹۔موافقت اِفْعِیْعَال:باب إفعال کا باب افعیعال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: أَخْلَقَ الثَّوْبُ وَ اِخْلَوْلَقَ الثَّوْبُ: ( کپڑے بوسید ہ ہوگئے) دونوں فعل ہم معنی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(3)۔۔۔۔۔۔ ابتداء:ابتداء کی دو قسمیں ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔کسی ایسے فعل کا باب إفعالسے استعمال ہونا جس کامجرد اصلا مستعمل نہ ہو۔ جیسے: أَرْقَلَ زَیْدٌ (زید نے جلدی کی)یہ أرقل ایسافعل ہے جس کا سرے سے مجرد ہی نہیں ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔کسی ایسے فعل کا باب إفعال سے استعمال ہوناجس کا مجرد تو ہو مگر مجرد میں جو معنی ہے مزید فیہ میں آکروہ معنی باقی نہ رہے ۔ جیسے: أَشْفَقَ زَیْدٌ (زید ڈرا) مجرد میں یہ مادہ مہربانی وشفقت کے معنی میں آتا ہے ڈرنے کے معنی میں نہیں آتا، حالانکہ باب إفعال میں یہی مادہ ڈرنے کے معنی میں استعمال ہوا ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> أَفْعَلَ دعا کے معنی میں بھی آیا ہے۔جیسے: أَسْقَیْتُہ:اَیْ دَعَوْتُ لہ بِا لسُّقْیَا یعنی (میں نے اسے سَقَاکَ اللہُ یا سُقْیا لک کی دعا دی)۔ دعا کے باب میں اکثر فَعَّلَ مستعمل ہے۔جیسے: جَدَّعَہ وعَقَّرَہ:اَیْ:قَالَ جَدَّعَہ اللہُ وعَقَّرَہ یعنی (اللہ اسے تباہ وبرباد کرے )اور اسی معنی میں باب إفعال داخل ہے لیکن واضح رہے کہ تمام معانی میں نقل کو دخل ہے عقل کو نہیں۔مذکورہ معانی کے علاوہ أَفْعَلَ دیگر معانی میں بھی مستعمل ہے لیکن مذکورہ معانی کے ضوابط کی طرح انکا کوئی ضابطہ نہیں ۔جیسے:أَبْصَرَہ:أَیْ رآہ (اس نے اسے دیکھا) أَوْ عَزْتُ إلیہ :أَیْ تَقَدَّمْت(ُ میں اسکی طرف بڑھا )۔ (شرح شافیہ ابن حاجب)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(4)۔۔۔۔۔۔ اِتِّخَاذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَقْبَرَ عَمْرٌو<span style="white-space: pre;"> </span>عمرو نے قبر بنائی<span style="white-space: pre;"> </span>قَبْرٌ <span style="white-space: pre;"> </span>قبر جس میں مردہ کو دفن کیاجاتاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (عمرو) نے مأخذ (قبر) کو بنایا ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(5)۔۔۔۔۔۔ بُلُوْغ: اس کی درج ذیل تین صورتیں ہیں: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔بلوغِ مکانی: فاعل کا مأخذ کی جگہ میں داخل ہونا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔بلوغِ زمانی: فاعل کا مأخذ کے وقت پہنچنا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔بلوغِ عددی: فاعل کا مأخذ کے مرتبے تک پہنچنا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صورت <span style="white-space: pre;"> </span>مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span> مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">بلوغِ مکانی<span style="white-space: pre;"> </span>أَعْرَقَ زَیْدٌ زید عراق میں داخل ہوا<span style="white-space: pre;"> </span>عراق<span style="white-space: pre;"> </span> شہر عراق</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">بلوغِ زمانی<span style="white-space: pre;"> </span>أَصْبَحَ زَیْدٌ ز ید صبح کے وقت پہنچا صُبْحٌ<span style="white-space: pre;"> </span> صبح کاوقت </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">بلوغِ عددی<span style="white-space: pre;"> </span>أَعْشَرَتِ الدَّنَانِیْرُ <span style="white-space: pre;"> </span>دینار دس تک پہنچ گئے عَشَرَۃٌ دس </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(6)۔۔۔۔۔۔ سَلبِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ <span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَعْرَبَ زَیْدُنِ الْکَلاَمَ زیدنے کلام کے فسادکودور کرکے اسے واضح کیا<span style="white-space: pre;"> </span>عَرَبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>فساد</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس مثال میں فاعل (زید)نے مأخذ( فساد)کودور کردیا۔ ''جامی'' میں لکھا ہے کہ مُعْرَبْ یا تو عَرِبَتْ مِعْدَتُہ سے ماخوذ ہے تو اس صورت میں باب إفعال کا ہمزہ سلب کیلئے ہوگااور اسکا معنی ہوگا اِزَالَۃُ الْفَسَادِ، فساد دور کرنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(یعنی ثلاثی مجرد میں اسکا معنی تھا معدے کا فاسد یا خراب ہونا ہونا کَمَا یُقَالُ عَرِبَتْ مِعْدَتُہ اور مزید فیہ میں معنی ہوگا معدے سے فساد کو دورکرنا)،ایسے ہی لفظِ مُعْجَم جو کہ أَعْجَمَ سے بنا ہے اسمیں بھی ہمزہ سلب کا ہے کہ ثلاثی مجرد میں اسکا معنی ہے پوشیدہ ہونا اور مزید فیہ میں اسکا معنی ہے پوشیدگی دور کرنااورمُعْجَم کو مُعْجَم اسی وجہ سے کہا جاتا ہے کہ اس میں الفاظ سے پوشیدگی دورکرکے انکی وضاحت کی جاتی ہے ۔(سِرُّالصناعۃ،المعاجم اللغویۃ)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(7)۔۔۔۔۔۔ قَطْعِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَزْرَعَ عَمْروٌ<span style="white-space: pre;"> </span>عمرو نے کھیتی کاٹی<span style="white-space: pre;"> </span>زَرْعٌ<span style="white-space: pre;"> </span>کھیتی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (عمرو) نے مأخذ( کھیتی) کو کاٹا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(8)۔۔۔۔۔۔اعطائے مأخَذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَفْطَرَ زَیْدٌ عَمْرواً<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے عمرو کو ناشتہ دیا<span style="white-space: pre;"> </span>فُطُوْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>ناشتہ /صبح کاکھانا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں (زید)فاعل نے (عمرو) مفعول کو مأخذ( ناشتہ) دیا </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(9)۔۔۔۔۔۔تدریج: جیسے:أَدْیَفَہ، بَکْرٌ( بکر آہستہ آہستہ چلایا)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(بکر) نے چلانے /چیخنے کاکام آہستہ کیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(10)۔۔۔۔۔۔صَیْرُوْرَتْ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَخْشَفَتِ الظَّبْیَۃُ<span style="white-space: pre;"> </span>ہرنی بچے والی ہوگئی<span style="white-space: pre;"> </span>خَشْفٌ <span style="white-space: pre;"> </span>ہرن کابچہ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( ہرن ) مأخذ (بچہ والی) ہوگئی ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">شرح شافیہ ابن حاجب میں ہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> یَجِئُی أَفعلَ بِمعنی حَانَ وقتٌ یَسْتَحِقُّ فِیہ فاعلُ أفعلَ أن یُوْقَعَ علیہ أصلُ الفعلِ، کَاَئحْصَدَ: أی حَانَ أن یُحْصَدَ، فَقَالَ المصنفُ: ہو فی الحقیقۃِ بمعنی صَارَ ذَا کذا، أی: صَارَ الزَّرْعُ ذَا حصادٍ، وذلک بِحَیْنُوْنَۃِ حَصَادِہ، ونحوہ أجَدَّ النَّخْلُ وأقْطَعَ۔ ویَجوزُ أن یکونَ أَلامَ مثلہ: أی حَانَ أن یُلامَ ومن ہذ النوعِ۔ أی:صیرورتہ ذا کذا۔ دخولُ الفاعل فی الوقتِ المُشْتَقِّ منہ أفعلَ، نحو أصبحَ وأمسی وأفجرَ وأشہرَ: أی دَخَلَ فی الصباحِ والمساءِ والفجرِ والشہرِ، وکذا منہ دخولُ الفاعلِ فی وقتٍ ما اشْتَقَّ منہ أَفْعلَ، نحو أَشْمَلنَا وأَجْنَبْنا وأَصْبَیْنَا وأَدْبَرْنا: أی دَخَلْنَا فی أوقاتِ ہذہِ الرِّیَاحِ ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> یعنی باب إفعال کا ایک خاصہ صیرورت ہے یعنی افعل کے فاعل میں ایسے وقت کا استحقاق (یعنی ثبوت)ہو کہ ا س پر اصل فعل کا وقوع ہو۔ جیسے: اَئ حْصَد(َکھیتی کاٹنے کا وقت آگیا )۔علامہ ابن حاجب نے کہا کہ اس معنی میں (کہ وہ چیز ایسی ہو گئی)استعمال حقیقت ہے یعنی کھیت کاٹنے والا ہو گیا اور یہ اسی وقت ہوتا ہے جب کٹائی کا وقت ہو اور ایسے ہی اَجَدَّ النَّخْلُ وَ اَقْطَعَ (کھجوریں کاٹنے کا وقت آگیا) ہیں،اسی کی مثل أَلامَ کہنا بھی جائز ہے یعنی (ملامت کرنے کا وقت آگیا )۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> صیرورت کی ایک قسم یہ ہے کہ فاعل کا خاص ایسے وقت میں داخل ہونا جس سے اَفْعَلُ کا صیغہ مشتق ہے۔جیسے:أَصْبَحَ وأَمْسٰی وأَفْجَرَ وأَشْہَرَ (یعنی وہ صبح ،شام،وقتِ فجراور ماہ میں داخل ہوا )۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اسکے علاوہ ایک صورت یہ ہے کہ فاعل کا کسی بھی ایسے وقت میں داخل ہونا جس سے اَفْعَلُ کاصیغہ مشتق ہے۔جیسے:اَئشْمَلْنَا(شمال کی ہوا کے وقت میں ہم داخل ہوئے)واَئجْنَبْنَا (جنوب کی ہوا کے وقت میں ہم داخل ہوئے)واَئصْبَیْنَا (صبا کی ہوا کے وقت میں ہم داخل ہوئے)واَئدْبَرْنَا(دبور کی ہوا کے وقت میں ہم داخل ہوئے)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(11)۔۔۔۔۔۔ تَحَوُّلْ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَشْمَلَتِ الرِّیْحُ<span style="white-space: pre;"> </span>ہو ا عین شمالی ہوگئی<span style="white-space: pre;"> </span>شِمَالٌ<span style="white-space: pre;"> </span>جہت شمال</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (الریح) عین مأخذ( شمال والی) ہوگئی ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(12)۔۔۔۔۔۔ مبالغہ: اس کی بھی دو صورتیں بنتی ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔مقدار میں کثرت کو بیان کرنا۔ ۲۔کیفیت میں زیادتی بیان کرنا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صورت<span style="white-space: pre;"> </span> مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اول<span style="white-space: pre;"> </span>أَثْمَرَ النَّخْلُ کھجور کے درخت میں بہت پھل لگا<span style="white-space: pre;"> </span>ثَمَرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>پھل</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ثانی<span style="white-space: pre;"> </span>أَسْفَرَا لصُّبْحُ<span style="white-space: pre;"> </span>صبح خوب روشن ہوگئی<span style="white-space: pre;"> </span>اُسْفُوْرٌ<span style="white-space: pre;"> </span>روشنی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ان مثالو ں میں سے پہلی میں کھجوروں کی مقدار کی کثرت بیان کی گئی ہے ،جبکہ دوسری مثال میں صبح کے اجالے کی کیفیت بیان کی گئی ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(13)۔۔۔۔۔۔تَعْدِیَہ: تعدیہ کا معنی ہے لازم کو متعدی کرنا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: لازم کو متعدی کرنے کا معنی یہ ہے کہ وہ فعل جو مجرد میں مفعول کا تقاضا نہیں کرتاتھا مزید فیہ میںآکر وہ مفعول کاتقاضاکرنے لگے اور مزید فیہ میں تعدیہ کی تین صورتیں بنتی ہیں: ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔جو فعل مجرد میں لازم ہو وہ مزید فیہ میں متعدی بیک مفعول ہو جائے گا۔ مثال خَرَجَ زَیْدٌمجرد ہے اور فعل لازم ہے۔جب مزید فیہ میں تبدیل ہوگا تو باب إفعال میں جاکر متعدی بن جائے گاتو أَخْرَجَ زَیْدٌ عَمْرًوا ،زید نے عمرو کونکالاہو جائے گا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔اگر کوئی فعل مجرد میں متعدی بیک مفعول ہو تو مزید فیہ میں متعدی بدو مفعول ہو جائے گا۔ مثال: حَفَرَ زَیْدٌ نَہْراً سے أَحْفَرْ تُ زَیْداً نَہْراً ہو جائے گا۔یعنی میں نے زید سے نہر کھودوائی ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔اگر کوئی فعل مجرد میں متعدی بدو مفعول ہو تو مزید فیہ میں متعدی بسہ مفعول ہو جائے گا۔ مثال: مجرد میں عَلِمَ متعدی بدو مفعول ہے ۔جیسے: عَلِمْتُ زَیْدًا فَاضِلاً،مزید فیہ میں متعدی بسہ مفعول ہوجائے گا۔ جیسے: أَعْلَمْتُہ، زَیْدًا فَاضِلاً۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(14)۔۔۔۔۔۔ تَصْیِیر:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلو لِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ـ اَخْرَجَ زَیْدٌعَمْروًا<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے عمرو کو نکالا<span style="white-space: pre;"> </span> خُرُوْجٌ <span style="white-space: pre;"> </span> نکلنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید) نے مفعول عمرو کو مأخذ (خُرُوج) والا بنادیا اور اس کو نکال دیا ۔اس طرح تصییری معنی یہ ہوں گے کہ جَعَلَ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">زَیْدٌ عَمْروًا ذَاخُرُوْجٍ، (زید نے عمرو کو صاحبِ خروج بنا دیا)۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: تعدیہ وتصییر کے درمیان عام خاص من وجہ کی نسبت ہے ان میں ایک مادہ اجتماعی اور دو مادے افتراقی ہوتے ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔اجتماعی مادہ کی مثال:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(جس میں تعدیہ وتصییردونوں پائے جائیں) جیسے: أَخْرَجَ زَیْدٌ عَمْروًا۔ اس میں تعدیہ والا معنی یوں ہے کہ یہ مجرد میں لازم (خَرَجَ) تھا مزید فیہ میں آکر متعدی بن گیا، خَرَجَ سے أَخْرَجَ ہوگیا۔اَخْرَجَ زَیْدٌ عَمْروًا۔ تصییر والا معنی یوں ہے :جَعَلَ زَیْدٌ عَمْروًا ذَاخُرُوْجٍ( زید نے عمرو کو نکلنے والا بنادیا)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">افتراقی مادہ کی پہلی مثال :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> جس میں فقط تعدیہ ہو ،جیسے: أَبْصَرْتُہ، : (میں نے اسے دیکھا)۔ اس میں تصییر والا معنی نہیں بناسکتے، یعنی جَعَلْتُہ، ذَا بَصِیْرَۃٍ نہیں کہہ سکتے اور جَعَلْتُہ، بَاصِرًا بھی نہیں کہہ سکتے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">افتراقی مادہ کی دوسری مثال:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> جس میں فقط تصییرہو۔ جیسے: اَنَزْتَ الثَّوْبَ:( تونے کپڑے کو نقش والا بنادیا)۔اس مثال میں تعدیہ نہیں پایاجارہا بلکہ اس کامعنی ہوگاجَعَلْتَ الثَّوْبَ ذَانِیْزٍ(تو نے کپڑے کونقش ونگار والا کردیا)۔اور یہ تصییر ی معنی ہے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(15)۔۔۔۔۔۔ضَرْبِ مَأخَذ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَمْتَنَ زَیْدٌ خَالِداً <span style="white-space: pre;"> </span>زید نے خالد کو پیٹھ پر مارا<span style="white-space: pre;"> </span> مَتَنٌ <span style="white-space: pre;"> </span>پیٹھ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید) نے مفعول(خالد) کو مأخذ (پیٹھ )پر مارا (16)۔۔۔۔۔۔تَألمِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اَرْئٰ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید پھیپھڑے میں درد رکھنے والاہوا<span style="white-space: pre;"> </span>رِئَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>پھیپھڑا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں مأخذ (پھیپھڑا) زید کی تکلیف کامحل بن رہاہے </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(17)۔۔۔۔۔۔إِلْزَام:کسی فعل کو متعدی سے لازم کرنا۔ جیسے: أَحْمَدَ زَیْدٌ( زید قابل حمد ہوا)۔حالانکہ مجرد میں یہی فعل حَمِدَازباب سَمِعَ متعدی ہے،جیسے: حَمِدْتُ اللٰہَ (میں نے اللہ کی حمد کی) لیکن باب إفعال پرچڑھانے سے لازم ہوگیااور یہ اس کاخاصہ ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(18)۔۔۔۔۔۔ وِجْدَان: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَبْخَلَ بَکْرٌ خَالِداً<span style="white-space: pre;"> </span>بکر نے خالد کو بخل سے متصف پایا<span style="white-space: pre;"> </span>بُخْلٌ<span style="white-space: pre;"> </span>کنجوسی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( بکر) نے مفعول (خالد)کو مأخذ( بخل) سے موصوف پایاہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(19)۔۔۔۔۔۔ تَعْرِیْض:اس کالغوی معنی ہے پیش کرنااوراصطلاحی طور پر فاعل کا مفعول کو مأخذ کے مدلول کی جگہ لے جاناتعریض کہلاتاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَبَاعَ بَکْرٌ بَقَرَۃً<span style="white-space: pre;"> </span>بکر گائے کو منڈی لے گیا<span style="white-space: pre;"> </span>بَیْعٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بیچنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (بکر) مفعول (بقرۃ) کو مأخذ( بیچنے کی جگہ جو کہ منڈی ہے) وہاں لے گیا اور اسی کو تعریض کہتے ہیں۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(20)۔۔۔۔۔۔لِیَاقَت:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَمْرَطَ الشَّعْرُ<span style="white-space: pre;"> </span>بال نوچنے کے قابل ہوگئے<span style="white-space: pre;"> </span>مَرَطٌ <span style="white-space: pre;"> </span>نوچنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(الشعر) مأخذ ( نوچنے )کے قابل ہوگئے ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(21)۔۔۔۔۔۔ حَیْنُوْنَتْ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَحْصَدَ الزَّرْعُ<span style="white-space: pre;"> </span>کھیتی کاٹنے کے وقت کو پہنچ گئی حَصَادٌ <span style="white-space: pre;"> </span> کھیتی کاٹنا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( اَلزَّرْع) مأخذ (کٹائی) کے وقت کو پہنچ گئی ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(22)۔۔۔۔۔۔مطاوعت تَفْعِیْل: باب تفعیل کے بعد باب افعال کا اس غرض سے آنا تاکہ یہ ظاہر ہو کہ پہلے فعل کے فاعل نے اپنے مفعول پر جو اثر کیا تھامفعول نے اس اثر کو قبول کرلیاہے۔جیسے: بَشَّرْتُہ، فَأَبْشَرَ،( میں نے اسے خوش کیا تو وہ خوش ہوگیا)۔ متکلم نے مفعول کو خوشخبری سنائی تو اسے خوشی ہوئی یعنی اس نے خوشی والا اثر قبول کرلیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(23)۔۔۔۔۔۔کَثْرَتِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">أَبْعَضَ الْبَیْتُ<span style="white-space: pre;"> </span>گھر زیادہ مچھروں والا ہوگیا<span style="white-space: pre;"> </span>بَعُوْضَۃٌ<span style="white-space: pre;"> </span>مچھر</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> مذکورہ مثال میں گھر میں مأخذ (مچھر)کی کثرت ہوگئی۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">نوٹ: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ثلاثی مزید فیہ کے افعال ان ابواب سے آتے ہیں جن کا ثلاثی مجرد بھی ہومگر کبھی اسکا برعکس بھی ہوتا ہے۔جیسے:أَلْجَمَ،أَسْحَمَ،جَلَّدَ، قَرَّدَ، اِسْتَحْجَرَالمَکانُ،اِسْتَنْوَقَ الْجَمَلُ ثانی الذکر صورت اول کے مقابلہ میں بہت کم ہے ۔ (شرح شافیہ ابن حاجب)</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 668px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-24578993254526365662021-02-15T02:52:00.005-08:002021-02-15T03:36:10.800-08:00 مشق برائے ثلاثی مجرد ابواب Mashq Baraye Sulasi Mujarrad Abwab<h2 dir="rtl" style="text-align: right;"> مشق برائے ثلاثی مجرد ابواب</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر1: درج ذیل خاصیات کی تعریف کریں اور مثال سے واضح کریں۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تعمل،موافقت ،اتخاذ،تدریج،کثرت مأخذ،اطعام مأخذ،اعطائے مأخذ، سلب مأخذ،بلوغ،الباس مأخذ،قطع مأخذ،ضرب مأخذ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر2: ذیل میں کچھ افعا ل بمع ترجمہ دیئے جارہے ہیں،ان میں پائی جانے والی خاصیات کی نشاندہی کریں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">وَزَغَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے آہستہ آہستہ پیشاب کیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">وَتَنَ زَیْدٌ عَمْرواً<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے عمرو کو شہ رگ پر مارا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">غَثٰی الْوَادِی<span style="white-space: pre;"> </span>وادی زیادہ کوڑے کرکٹ والی ہوگئی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صَمَخَ زَیْدٌ بَکْرًا<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے بکر کو کان کے سوراخ پر مار ا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَجَمَ زَیْدٌ الْعُوْدَ <span style="white-space: pre;"> </span>زید نے دانتوں کے ذریعے لکڑی کی نرمی وسختی معلوم کی </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَضَدَ عَبْدُالرَّحْمٰنِ خَالِدًا<span style="white-space: pre;"> </span> عبد الرحمن نے خالد کو بازو پر مارا </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">خَرِبَ عَمْرٌو<span style="white-space: pre;"> </span>عمرو بے کار ہوگیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">حَوِلَتْ عَیْنُہ،<span style="white-space: pre;"> </span>اسکی آنکھ ترچھی ہوگئی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَصٰی الْاُسْتَاذُ<span style="white-space: pre;"> </span> استاد نے لاٹھی سے مارا<span style="white-space: pre;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مَہَرَ بَکْرٌ اِمْرَأَتَہ،<span style="white-space: pre;"> </span>بکر نے اپنی بیوی کو مہر دیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">زَمَعَ خَالِدٌ <span style="white-space: pre;"> </span> خالد تیز چلا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">حَدُثَ عَمْروٌ <span style="white-space: pre;"> </span> عمرو صاحب حدث ہوا یعنی بے وضو ہوا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">طَہُرَخَالِدٌ<span style="white-space: pre;"> </span> خالد پاک ہوا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">سوال نمبر3:درج ذیل جملوں کاترجمہ کریں اور ان میں پائی جانے والی خاصیات کی نشاندہی کریں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔ذَلَجَ زَیْدٌ الْمَآءَ ۲۔ذَقَنَ خَالِدٌ بَکْرًا ۳۔یَسُوْطُ زَیْدٌ عَمْروًا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔سَلَبْتُ الْخَشَبَ ۵۔حَثَنَتْ ہِنْدَۃُ زَوْجَہَا ۶۔رَأٰی زَیْدٌ خَالِدًا ۷۔سَرَجَ زَیْدٌ الْمَوَاشِیَ ۸۔ شَفَہَ عَمْرٌو خَالِدًا ۹۔عَضَدَ خَالِدٌ ۱۰۔دَمِلَ الْجَرْح ۱۱۔غَضٰی الْبَعِیْرُ ۱۲۔شَمُلَ الرِّیْحُ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 585px; position: absolute; top: 26.6px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-979917409892370605.post-7116120870697507882021-02-15T02:51:00.004-08:002021-02-15T03:36:10.924-08:00۔باب کَرُمَ یَکْرُمُ کی خصوصیات Khasiyat e Abwab Us Sarf Sabaq No 6<p dir="rtl" style="text-align: right;"> سبق نمبر : (6)</p><h2 dir="rtl" style="text-align: right;">(۔۔۔۔۔۔باب کَرُمَ یَکْرُمُ کی خصوصیات۔۔۔۔۔۔)</h2><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">''شرح شافیہ ابن حاجب ''میں ہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> وفَعُلَ لِاَفْعَالِ الطبَائِعِ ونحوِہا کَحَسُنَ وقَبُحَ وکَبُرَ وصَغُرَ فَمِن ثَمَّۃ کانَ لازماً،." أَقُوْلُ: اعْلَمْ أنّ فَعُلَ فی الاغْلَب لِلْغَرَائِزِ، أی:الاَوْصَافِ الْمَخْلُوْقۃِ کَالحُسْنِ والقُبْحِ والوَسَامَۃِ والقَسَامَۃِ والکِبَر والصِغَر والطُّوْل والقِصَر والغِلَظ والسُّہُولَۃ والصُّعُوْبَۃ والسُّرْعَۃ والبُطْء والثِّقَل والحِلْمِ والرِّفْقِ، ونحوُ ذلکَ وقد یَجْرِی غیرُ الغریزۃِ مَجْرَاہا، إذا کَانَ لہ لُبْثٌ ومُکْثٌ نحوُ حَلُمَ وبَرُعَ وکَرُمَ وفَحُشَ قولہ " ومِنْ ثمۃ کانَ لازماً "لانَّ الغَرِیْزَۃَ لازمۃٌ لصاحبِہا، ولا تَتَعَدّٰی إلی غَیْرِہٖ یعنی باب کَرُمَ یَکْرُمُ اوصافِ طبعی ا ور اس کی مثل دیگر چیزوں کیلئے آتاہے۔ جیسے:حَسُنَ وقَبُح وکَبُراورصَغُر اور اسی وجہ سے یہ باب لازم ہوتا ہے اس پرشارح رضی نے کہا :اکثر اس باب سے غریزی یعنی فطری و خَلْقِی اوصاف آتے ہیں۔ جیسے: حُسْن، قُبْح، وَسامۃ، قَسَامَۃ، کِبَر، صِغَر، طُوْل، قِصَر، غِلَظ،سُہُولۃ،صُعُوبۃ، سُرعَۃ ،بطئ،ثِقَل ،حِلْم، رِفْق وغیرہ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اور کبھی اس باب سے غیرِ فطری وغیرِ خَلْقِی اوصاف بھی آجاتے ہیں جبکہ ان میں تمکن اورٹھہراؤ آگیا ہو۔جیسے: حلُم وبرُع وکرُم وفحُش اور ابن</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">حاجب کا یہ کہنا "ومن ثمۃ کان لازما " کہ اسی وجہ سے یہ باب لازم ہوتا ہے اسکی وجہ یہ ہے کہ وصفِ فطری و خلقی اپنے مُتَعَلَّق کے ساتھ دائمی و لازمی ہوتا ہے اور اس کے غیر کی طرف تجاوز نہیں کرتا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">تنبیہ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> کئی افعال ایسے ہیں جو باب سَمِعَ یَسْمَعُ اور باب کَرُمَ یَکْرُمُ دونوں سے آتے ہیں،اگر باب سَمِعَ سے آئیں تووہ عارضی صفت کوظاہر کریں گے،اور اگر باب کَرُمَ یَکْرُم سے آئیں تو مستقل صفت کو ظاہر کریں گے۔جیسے:بَخُلَ یَبْخُلُ کا معنی ہے کنجوس ہونا اور بَخِلَ یَبْخَلُ کا معنی ہے کنجوسی سے کام لینا ۔اول الذکر مستقل عادت کو جبکہ ثانی الذکر عارضی حالت کو ظاہر کرتا ہے </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اس باب کی درج ذیل خاصیات ہیں:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)تعمل(۲)موافقت(۳)کثرت مأخذ (۴)بلوغ (۵)صیرورت (۶) تألم مأخذ (۷) تحول (۸) تعجب (۹) لزوم ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(1)۔۔۔۔۔۔ تَعَمُّلْ :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال <span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">عَرُفَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید نے خوشبو استعمال کی<span style="white-space: pre;"> </span> عَرْفٌ <span style="white-space: pre;"> </span> خوشبو</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل(زید)نے مأخذ(خوشبو ) کو استعمال کیاہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(2)۔۔۔۔۔۔ موافقت :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> باب کَرُمَ یَکْرُ مُ درج ذیل ابواب کی موافقت کرتاہے:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۱۔موافقتِ سَمِعَ یَسْمَعُ :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> باب کَرُمَ یَکْرُمُ کا باب سَمِعَ یَسْمَعُ کے ہم معنی ہونا۔جیسے: حَنِفَ زَیْدٌ وَحَنُفَ زَیْدٌ( زید ٹیڑھے پاؤں والا ہوگیا) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۲۔موافقتِ باب ضَرَبَ یَضْرِبُ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> باب کَرُمَ کا باب ضَرَبَ یَضْرِب کے ہم معنی ہونا۔جیسے: عَثَرَ بَکْرٌ وَ عَثُرَبَکْرٌ( بکر گرگیا) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۳۔موافقتِ إِفْعَال: </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> باب کَرُمَ کا باب إِفْعَال کے ہم معنی ہونا۔جیسے: رَحُبَ الْمَکَانُ َوأَرْحَبَ الْمَکَانُ( جگہ کشادہ ہوگئی) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۴۔موافقتِ تَفَعُّل:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> بابک َرُمَ کا باب تَفَعُّل کے ہم معنی ہونا۔جیسے: جَعُدَ وَ تَجَعَّدَ الشَّعْرُ (بال گھنگریالے ہوگئے) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۵۔موافقت اِسْتِفْعَال:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> باب کَرُمَ کا باب اَسْتِفْعَال کے ہم معنی ہونا۔جیسے:ذَأُبَ وَاسْتَذْأَبَ تَوْقِیْرٌ(توقیر درندگی میں بھیڑئیے کی طرح ہوگیا)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">۶۔موافقت باب فَتَحَ یَفْتَحُ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> باب کَرُمَ کاباب فَتَحَ یَفْتَحُ کے ہم معنی ہونا ، مثال: مَعَنَ الْمَآءُ وَمَعُنَ الْمَآءُ( پانی آہستہ بہا) دونوں فعل ہم معنی ہیں۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(3)۔۔۔۔۔۔کثرتِ مأخذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال <span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ضَبُبَ الْبَجْلُ<span style="white-space: pre;"> </span>بجل کے علاقے میں گوہ بکثرت ہوگئی<span style="white-space: pre;"> </span>ضَبٌّ <span style="white-space: pre;"> </span>گوہ جو کہ ایک جانور ہے</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں مقامِ بجل کثرتِ مأخذ (گوہ)والا ہو گیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(4)۔۔۔۔۔۔ بلوغ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span>معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">صَلُبَ زَیْدٌ<span style="white-space: pre;"> </span>زید سختی کرنے تک آپہنچا<span style="white-space: pre;"> </span> صُلْبٌ <span style="white-space: pre;"> </span>سختی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل (زید )مأخذ( سختی) کے وقت تک پہنچ گیا ،اسی کو بلوغ کہاجاتاہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(5)۔۔۔۔۔۔صَیْرُوْرَتْ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی<span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلولِ مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مَحُضَ نَسُبَ الرَّجُلُ<span style="white-space: pre;"> </span>وہ مرد خالص النسب ہوا<span style="white-space: pre;"> </span>مَحْضٌ <span style="white-space: pre;"> </span>خالص چیز</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں فاعل( نَسُبَ الرَّجُلُ)، مأخذ(مَحْض) والا ہو گیا ہے، یعنی نسب میں صفتِ خلوص آگئی اور نسب خالص ہوگیا۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(6)۔۔۔۔۔۔تَاَئلُّمِ مَأخَذ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال<span style="white-space: pre;"> </span> معنی <span style="white-space: pre;"> </span> مأخذ<span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">رَحُمَتِ الشَّاۃُ بکری رحم میں تکلیف والی ہوئی رَحْمٌ بچہ دانی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس مثال میں مأخذ( بکری) کا رحم تکلیف کامحل ہے ۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(7)۔۔۔۔۔۔تَحَوُّلْ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">مثال <span style="white-space: pre;"> </span>معنی <span style="white-space: pre;"> </span>مأخذ <span style="white-space: pre;"> </span>مدلول مأخذ</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">جَنُبَتِ الرِّیْحُ(عین مأخذ)ہوا عین جنوبی ہوگئی<span style="white-space: pre;"> </span>جَنُوْبٌ <span style="white-space: pre;"> </span>سمت جنوب</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ذَوُئبَ تَوْقِیْرٌ(مثل مأخذ) <span style="white-space: pre;"> </span>توقیر بھیڑیے کی طرح ہوگیا<span style="white-space: pre;"> </span>ذِئْبٌ<span style="white-space: pre;"> </span>بھیڑیا</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> پہلی مثال میں فاعل (اَلرِّیْحُ) عین مأخذ( جنوبی سمت) کی ہوگئی اور دوسری مثال میں فاعل (توقیر) مثل مأخذیعنی بھیڑیئے کی مثل ہوگیا ۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(8)۔۔۔۔۔۔ تَعَجُّبْ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> مجہول السبب چیز کے جاننے سے فاعل کے دل میں جو کیفیت پیدا ہوتی ہے اسے تعجب کہتے ہیں۔اور یہ خاصیت باب کَرُمَ یَکْرُمُ میں پائی جاتی ہے۔جیسے:طَمُعَ الرَّجُلُ( مرد کتنا طمع اور لالچ کرنے والا ہوا)۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(9)۔۔۔۔۔۔ لُزُوْم :</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> یہ باب ہمیشہ فعلِ لازم ہی سے آتاہے۔ </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">اہم نوٹ:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ماقبل خاصیات کے علاوہ باب کَرُمَ کا ایک مشہور خاصہ یہ بھی ہے کہ اس باب کا مأخذ ایسے اوصاف سے متصف ہوتا ہے جن اوصاف کو جبلی اور فطری طور پر پیدا کیا گیا۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> ان اوصاف کی تین قسمیں ہیں : ۱۔خلقی ۲۔حکمی ۳۔مشابہ بخلقی</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۱)۔۔۔۔۔۔اوصاف ِخلقی:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> اس سے مراد وہ اوصاف ہیں جو موصوف کے اندر پیدائشی وخلقی طور پر موجود ہوں۔ جیسے: حَسُنَ وَارِثٌ( وارث خوبصورت ہوا).</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;">وضاحت:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> یہ بات ذہن نشین رہے کہ حسن کا معنی رنگ کی چمک دمک ، جسم کی لچک اور نرمی وملائمت نہیں کیونکہ یہ سب عارضی اوصاف ہیں بلکہ حسن کا مطلب ہے مناسب اعضاء جس میں کچھ استحکام ہوتا ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۲)۔۔۔۔۔۔ اوصاف ِحکمی:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> یہ اوصاف ابتداءً اوصاف حقیقی کی طرح پائیدار تو نہیں ہوتے مگر بعد میں موصوف کی ذات میں کسب کے ذریعے حقیقی کی طرح پائیدار ہوجاتے ہیں۔ جیسے: فَقُہَ مَدَنِیٌّ: (مدنی فقیہ ہوا)۔ یہ جملہ اس وقت بولا جاتا ہے جب صفتِ فقاہت مَدَنِیٌّ (موصوف کی ذات) کا خاصہ لازمہ اور ملکہ راسخہ بن جائے اور موصوف (مَدَنِیٌّ) کی ذات سے صفت لازم کی طرح جدا نہ ہو سکے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;">(۳)۔۔۔۔۔۔مشابہ بخلقی:</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> یا وہ صفت پائیدار تو نہ ہو مگر اوصاف لازمہ کے مشابہ ہو ۔ جیسے: جَنُبَ: (وہ جنابت والا ہوا) جنابت اگرچہ صفت عارضی ہے لیکن یہ نجاست ذاتی وخلقی کے مشابہ ہے۔</p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><div id="gtx-trans" style="left: 641px; position: absolute; top: 14.4px;"><div class="gtx-trans-icon"></div></div>WafaSofthttp://www.blogger.com/profile/12702219338435167316noreply@blogger.com0